વન વિષમ અતિશય વિકટજી, જયાં જયાં જાય ત્યાં પામે સંકટજી રાત દિવસ રહે દુઃખ અમટજી, ઝાડ પા’ડ પૃથ્વી અતિ દુરઘટજી દુરઘટ દેખી અટવી એહ, ચળી જાય મનુષ્યનાં ચિત્ત ।। તેમાં રાજા રાણી રડવડે, પડે દુઃખ ત્યાં અગણિત ।। ૨ ।। ઘણા ગોખરું કાંટા ફ્રંગટા, કૌચ કંદ્રુ કરણાં નીર ।। આવી સ્પર્શે એ અંગમાં, તેણે સૂજી જાય છે શરીર ।। ૩ ।। પશુ પંખી પરસ્પર, કરે શબ્દ ભૂંડા ભયંકાર ।। સહ્યા ન જાય તે શ્રવણે, એવા થાય વનમાં ઉચ્ચાર ।। ૪ ।। નિશામાંહી નિશાચર ફરે, હરે પશુ પંખીના પ્રાણ ।। એવા વનમાં દંપતી અતિ, નિઃશંક ફરે નિરવાણ ।। ૫ ।। ખાન પાન ખોળે નવ મળે, મળે હિંસક જન હમેશ ।। તોય સંભારે નહિ સુખ રાજયનું, હૈયામાંહી લવલેશ ।। ૬ ।। જેમ જેમ પડે વિપત્તિ વળી, તેમ તેમ મને મગન ।। એમ વનમાંય વિચરે, રાત દિન રાણી ને રાજન ।। ૭ ।। એવા વનમાં ઋષિ રહે, જેને અન્નનો નહિ આહાર ।। જોઈ રાજા એવા ઋષિને, ત્યાંથી ચાલી નીસરે તે વાર ।। ૮ ।। એમ દિન કંઈ વહી ગયા, પછી રાજાએ કર્યો વિચાર ।। રાણી ખાણી સર્વે દુઃખની, માટે તજી દઉં નિરધાર ।।૯।। પછી અધુર્ં અંબર લઈ અર્ધ રાતે, ચાલી નીસર્યા નળ વળી નરેશ ।। નિષ્કુળાનંદ કહે દમયંતી, પામી પૂરણ કલેશ ।।૧૦।। read more

દમયંતી પોકાર કહે હે રાજનજી, મેલી તમે મુજને રડવડતી વનજી હું પતિવ્રતા મારું અબળાનું તનજી, તમ વિના મારી કોણ કરશે જતનજી જતન કરતા તે જાતા રહ્યા, હવે રહીશ હું શી રીતમાં ।। હે દૈવ દીધું દુઃખ તે સામટું, તેહનું ન વિચાર્યું ચિત્તમાં ।। ૨ ।। રડી લડથડી પડી ગઈ, શુદ્ધ ન રહી શરીરની ।। નળ વિયોગે એ નારને, નયણે નદી ચાલી નીરની ।। ૩ ।। પછી પડતી આખડતી વળી, ચાલી એકા એક વનમાં ।। લાગ્યા કાંટા કાંકરા ખરા, તેની પીડા થઈ છે તનમાં ।। ૪ ।। તેમ જ નળરાય તનમાં, પામે છે પીડા અતિ ઘણી ।। પણ સત્ય ન મૂકે ધર્મ ન ચૂકે, શું કહિયે ધીરજ તેહતણી ।। ૫ ।। એમ કંઈક કષ્ટ ભોગવ્યાં, તેનો કહેતાં ન આવે પાર ।। રાત દિવસ રડવડતાં, વળી વહી ગયાં વર્ષ બાર ।। ૬ ।। પછી પામ્યા નિજ રાજયને, ભાવે ભજયા શ્રી ભગવાન ।। એટલું કળિ વળી કરી ગયો, તોય ન ચળ્યાં સત્યથી નિદાન ।। ૭ ।। એમ સાધુને સત્ય રાખવું, રાખવી દઢમતિ ધર્મમાં ।। સુખ દુઃખ સહી શરીરને, રહેવું અચળ નિજ આશ્રમમાં ।। ૮ ।। ધર્મ સમ ધન નથી, નરનારીને નિદાન ।। ધર્મ જાતાં જો ધન મળે, તો જાણવું થયું એ જયાન ।।૯।। એવી આંટી પાડી અંતરે, હરિજન હિંમત રાખો હૈયે ।। નિષ્કુળાનંદનો […] read more

(રાગ:-બિહાગડો) ‘સરલ વરતવે છે સારું રે મનવા’ એ ઢાળ. કરિયે રાજી ઘનશ્યામ રે, સંતો તો સરે સરવે કામ રે સંતો..ટેક મરજી જોઈ મહારાજના મનની, એમ રહિયે આઠું જામ; જે ન ગમે જગદીશને જાણો, તેનું ન પૂછીએ નામ રે સંતો ।। ૧ ।। તેમાં કષ્ટ આવે જો કાંઈક, સહિયે હૈયે કરી હામ; અચળ અડગ રહિયે એક મને, તો પામિયે સુખ વિશ્રામ રે સંતો ।। ૨ ।। જુવો રીત આગેના જનની, પામ્યા વિપત્તિ વિરામ; જનમ થકી માનો મુવા સુધી, ઠરી બેઠા નહિ ઠામ રે સંતો ।। ૩ ।। એ તો દોયલું સોયલું છે આજ, તજિયે દોય દામ વામ; નિષ્કુળાનંદ નિઃશંક થઈને, પામિયે હરિનું ધામ રે સંતો ।। ૪ ।। read more

વળી કહું એક રાજા અંબરીષજી, તેને ઘેર આવ્યા દુર્વાસા લઈ શિષ્યજી ભોજન કરાવ્ય અમને નરેશજી, ત્યારે નૃપ કહે નાહી આવો મુનેશજી મુનિ વે’લા તમે આવજો, આજ છે દ્વાદશીનો દન ।। નાવ્યા ટાણે જાણી નૃપે, કર્યું ઉદકપાન રાજન ।। ૨ ।। વીતી વેળાયે મુનિ આવિયા, રાજા કેમ કર્યું તે ભોજન ।। મને જમાડ્યા વિના જમ્યો, દઉં છું હું શાપ રાજન ।। ૩ ।। શાપ દઈ આપે ચાલિયા, આવ્યું સુદર્શન તે વાર ।। બહુ ભાગે આવે બાળતું, પછી આવ્યા હરિને આધાર ।। ૪ ।। કહ્યું હરિને કષ્ટ નિવારિયે, ટાળિયે સુદર્શનનો ત્રાસ ।। ત્યારે ઋષિ આવ્યા રાય પાસળે, રાય પાય લાગી કહ્યો અભિપ્રાય ।। આજ તે દી એક ભાવ હોય તો, સુદર્શન દૂર થાય ।। ૬ ।। એમ શત્રુ મિત્ર જેને સમ છે, સમ છે સુખ દુઃખ દેનાર ।। એવા ભકત જે જકતમાંહી, તેની ઉપર પ્રભુનો પ્યાર ।। ૭ ।। પર પ્રાણીને પીડે નહિ, મર પીડાય પંડ પોતાતણું ।। એવો વિચાર જેને અંતરે, ઘડીઘડીએ રહે છે ઘણું ।। ૮ ।। હિતકારી ભારી સૌ જીવના, જેને ભૂંડાઈ ભાગ આવી નથી ।। તેણે અવળું અવરનું, કેમ થાય ઉપર અંતરથી ।।૯।। સમુદ્ર શીતળ સદાય, કેને દુઃખ ન દિયે કાંય ।। નિષ્કુળાનંદ એ ભકતની, શ્રીહરિ કરે છે સા’ય ।।૧૦।। read more

વળી કહું એક ભકત વિભીષણજી, ભજે હરિ કરી વિવેક વિચક્ષણજી તેહ જાણી રાવણ કોપ્યો તતક્ષણજી, તેનું કોણ કરે રાક્ષસ રક્ષણજી રાક્ષસ રાવણે લાત મારી, કાઢ્યા લંકાથી બા’ર ।। આવ્યા રામના સૈન્યમાં, ના’પ્યા ગરવા તે વાર ।। ૨ ।। ત્યારે વિભીષણ કહે રખવાળને, જઈ કહો રામજીને વાત ।। ભકત તમારો નામ વિભીષણ, આવ્યો છે રાવણનો ભ્રાત ।। ૩ ।। ત્યારે સેવકે કહ્યું શ્રીરામને, સુણી રામ કહે સુણ્ય દાસ ।। આવે તો આવે સમ ખાઈને, વણ સમે નહિ વિશ્વાસ ।। ૪ ।। ત્યારે સેવકે કહ્યું વિભીષણને, ખાઈ આવ સુધા સાચા સમ ।। તો તેડી જાઈએ પ્રભુ પાસળે, નહિ તો જાવાનું છે વિષમ ।। ૫ ।। ત્યારે વિભીષણ કહે સુત દારા સંબંધી, રાજ સાજ અમલ અન્ન ધન ।। આપે રૂપ અનુપ રામજી, જો દગો હોય મારે મન ।। ૬ ।। તે સેવકે સુણાવ્યું શ્રીરામને, સુણી તર્ત તેડાવિયા પાસ ।। ભલો ભકત વિભીષણ તું, જગ સુખથી છો ઉદાસ ।। ૭ ।। સુત કલત્ર કારણે, સુર અસુર નર ઇચ્છે ઘણંુ ।। રાજય ધનરૂપે સહુએ સુખ માન્યું છે, તે તે બંધન જાણ્યું આપણું ।। ૮ ।। એમ કહી વિભીષણને, રાજી થયા શ્રીરામ ।। ધન્ય એવા હરિજનને, જેને સુખ સંસારી સમને ઠામ ।।૯।। એમ નર નિર્જરનાં, જેને સુખ સ્વપ્નાને તૂલ્ય ।। નિષ્કુળાનંદ કહે એ ભકત હરિના, અતિ […] read more

હંસધ્વજ સુત સુધનવા જેહજી, તેને અતિ શ્રીહરિમાં સનેહજી દઢ હરિભકત અચળ વળી એહજી, અલ્પ દોષે આવ્યા તાતના ગુન્હામાં તેહજી તેને તાતે તપાસ કઢાવી, નાખ્યો તપેલ તેલની માંઈ ।। શ્રીહરિના સ્મરણ થકી, વળી કાયા ન બળી કાંઈ ।। ૨ ।। ત્યારે કહે તેલ તપ્યું નથી, કાં તો ઔષધિ છે એહ પાસ ।। તેલ પણ તપેલ ખરું, નહિ ઔષધિ કાઢ્યો તપાસ ।। ૩ ।। ત્યારે કહે મંત્ર છે એના મુખમાં, તેનો અખંડ કરે છે ઉચ્ચાર ।। તે મંત્ર તો શ્રીહરિ સ્મરણ, એણે નાવ્યો અંગે અજાર ।। ૪ ।। સાચો ભકત શ્રીકૃષ્ણે જાણીને, કરી કષ્ટમાંયે એની સા’ય ।। ખરી પળે નવ ખમી શકે, દુઃખ દાસનું મનમાંય ।। ૫ ।। પળપળની પીડા હરવા, હરિ હરિજન પાસે રહે ।। વણ વિશ્વાસી એહ વાતને, લેશમાત્ર પણ નવ લહે ।। ૬ ।। રાત દિવસ રક્ષા કરે, નિજભકતની ભગવાન ।। મીટે થકી તે મૂકે નહિ, નિશ્ચય નાથજી નિદાન ।। ૭ ।। જનક જનની નિજ જનના, સાચા શ્રીહરિ કહેવાય ।। એહ હેત જેવું કરે જીવને, તેવું બીજે કહો કેમ થાય ।। ૮ ।। નક્કી ભકત સારુ નાથજી, અવનિયે રહે છે અખંડ ।। દુર્મતિ તે દેખે નહિ, જેમ પડદા આડું પંડ ।।૯।। પડદે રહીને પેખે હરિ, દેખે દાસની દઢતા ધીર ।। નિષ્કુળાનંદ કહે કષ્ટ માંહી, કરે સહાય હરિ અચીર ।।૧૦।। read more

એહ આદિ ભકત થયા બહુ ભૂપજી, સાચા સત્યવાદી અનઘ અનુપજી પરપીડા હરવા શુદ્ધ સુખરૂપજી, કરી હરિ રાજી તરી ગયા ભવકૂપજી ભવ કૂપરૂપ તે તર્યા, આગળે ભકત અનેક ।। ધન્ય ધન્ય એની ભકત, ધન્ય ધન્ય એહની ટેક ।। ૨ ।। એવી ટેક જોઈએ આપણી, કરવા પ્રભુને પ્રસન્ન ।। જયાં સુધી ન રીઝે શ્રીહરિ, ત્યાં સુધી કરવી જતન ।। ૩ ।। જેમ ધુવે કોઈ લૂગડું, પણ માંય રહી જાય મેલ ।। ત્યાં સુધી ન જાણવું, એહ વસ્ત્રને ધોયેલ ।। ૪ ।। જેમ બેસે કોઈ જા’જમાં, હોય ઊંડા અર્ણવમાંય ।। ત્યાં સુધી સુખ ભૂમિનું, શીદ માનીને મલકાય ।। ૫ ।। કર્યા કેશરિયાં શૂરા સરખાં, પણ લીધી નથી લડાઈ ।। ત્યાં સુધી તે વેષની, કેમ વખાણાય વડાઈ ।। ૬ ।। શૂરા દેખી દગે શત્રુને, કરે દગે કરી ઘણું ઘાય ।। હરિજનને અરિ ઝીણા અતિ, કરે તે કોણ ઉપાય ।। ૭ ।। કામ ક્રોધ લોભ કહીએ, એ અતિશે ઝીણા અરિ ।। આવતાં એને ઓળખીને, વળી ખબર તે રાખવી ખરી ।। ૮ ।। અખંડ આગ્રહ એહ ઉપરે, જેહ જેહ રાખે છે જન ।। તેહ તેહ એ શત્રુ થકી, નર રહે નિરવિઘન ।।૯।। ગાફલને ઘાયલ કરે, સાજું રહેવા ન દિયે શરીર ।। નિષ્કુળાનંદ સચેત રહેવું, ધરી દઢતા અતિ ધીર ।।૧૦।। read more

(રાગ:-બિહાગડો) ‘સરલ વરતવે છે સારું રે મનવા’ એ ઢાળ. ધીરજ સમ નહિ ધન રે સંતો આવે અર્થ દોયલે દન રે સંતો અતોલ દુઃખ પડે જયારે આવી, તે તો ન સે’વાય તન; તેમાં કાયર થઈને કે દી, ન વદે દીન વચન રે સંતો ।। ૧ ।। ધીરજવંતને આપે અત્યંત, દુઃખ બહુ દુરિજન; તે તો સરવે સહે શરીરે, જાણી તે જન અજ્ઞ રે સંતો ।। ૨ ।। ધીરજ ધારી રહે નરનારી, પામે તે સુખસદન; કષ્ટ કાપવાનો એ છે કુઠારો, વાઢે વિપત્તિનાં વન રે સંતો ।। ૩ ।। આગે સીતા કુંતા ને દ્રૌપદી, ધારી ધીરજ અતિ મન; નિષ્કુળાનંદના નાથને કર્યા, પૂરણ એણે પ્રસન્ન રે સંતો ।। ૪ ।। read more