પૂર્વછાયો :- આવું સાંભળી શ્રવણે, રખે ઉર વિચારતા એમ ।। જીવ વસ્તુતાએ જડે નહિ, તો દુઃખ ભોગવશે કેમ ।। ૧ ।। વળી કોઈ કે’શો જીવ ઝીણો, વ્યોમથી અતિ વિશેષ ।। અછેદ્ય અભેદ્ય અખંડ એહ, બળે સડે સૂકે નહિ લેશ ।। ૨ ।। વળી કોઈક એમ કહેશો, કહ્યો જીવ તે બ્રહ્મસ્વરૂપ ।। કર્મ માયા કલ્પિત છે, કહ્યો આતમા એક અનુપ ।। ૩ ।। એમ જણ જણ પ્રત્યે જૂજવું, જો પરઠી કરશો પ્રમાણ ।। તેહ ઉપર કહું સાંભળો, તમે સર્વે જન સુજાણ ।। ૪ ।। વિવિધ ભાતે વર્ણવી, કહુ જીવની સર્વે વાત ।। શાસ્ત્ર સહુએ સત્ય કહ્યો, જીવ જૂઠો નહિ કોઈ ભાત ।। ૫ ।। જીવ જોતાં જો નવ જડે, તો સાધન સર્વે વ્યર્થ છે ।। વંધ્યાસુતને વખાણે વગોવે, એમાં શિયો કહો અર્થ છે ? ।। ૬ ।। શૂન્યસુમનની સ્રજ સારુ, અતિ આગ્રહ કોણ કરે ।। શશશૃંગની શિબિકાયે, બેઠે ન બેઠે શું સરે ? ।। ૭ ।। જપ તપ તીરથ જોગ જજ્ઞ, દાન પુણ્ય વ્રતવિધિ મળી ।। કેને અરથે કરવું, પામનારો ન મળે વળી ।। ૮ ।। પુણ્ય પાપ પર પોતાનાં, સમજયામાં શું સાર છે ? ।। ન્યાયે અન્યાયે ન કરવું, એ પણ જૂઠો નિરધાર છે ।। ૯ ।। એમ આગમ અસત્ય થયાં, વળી વકતા ન સમજયા વાત ।। એ તો મત […] read more

પૂર્વછાયો :- જંજીર બંધે બાંધિયો, મારીને લીધો મો’ર ।। ડગલે ડગલે દુઃખું ઘણું, નહિ લેવાં સુખ કોઈ ઠોર ।। ૧ ।। બસેં ને સડતાળીશ જોજન, જમ ચલાવે છે નીત ।। જેવાં જેનાં કર્મ છે, તેવી તે દંડની રીત ।। ૨ ।। મર્મસ્થળે મારે ઘણું, તેણે પાપી કરે પોકાર ।। પુણ્ય હીણા પ્રાણી તણી, એ સમે કરે કોણ સાર ।। ૩ ।। શોધી સંધ્ય શરીરની, તિયાં માર દિયે મનગમતી ।। દંડ દેવાની રીતને જાણે છે જમદૂત અતિ ।। ૪ ।। તાળવે કપાળે કોણિયે, ગોઠણે માર દિયે ઘણી ।। છાતી નખ છેદે તેની, થાય પીડા અતિ તે તણી ।। ૫ ।। નાશી ભાગી નવ શકે, પડિયો જમને હાથ ।। કષ્ટ સહેવાય કેટલું, અતિ પામે પીડા અનાથ ।। ૬ ।। જેમ નર વાનરને, બળે ગળે બાંધે છે બંદ ।। તેમ જાયે કયાં જીવ પાપી, પડિયો જમને ફંદ ।। ૭ ।। જેને દીઠે દુઃખ ઊપજે, વળી સ્પર્શે જાય પ્રાણ ।। વજ્ર જેવી વાણી વદે, એવા ભૂંડા જમરાણ ।। ૮ ।। ચોપાઈ :- તેેને સાથે ચાલિયો અનાથ રે, ઘણું ઘણું ઘસતો હાથ રે ।। કરે ઓરતો મનમાં બહુ રે, મારો મારો કરે જમ સહુ રે ।। ૯ ।। પડે માથે મુદગર માર રે, કરે હાય હાય ત્યાં પોકાર રે ।। દઈ દઈ પાપનાં એંધાણ રે, […] read more

પૂર્વછાયો :- મારે કરી આવે મૂરછા, પડે પ્રાણી પૃથવી મોઝાર ।। સંકટમાં સંબંધી સંભારી, પાપી કરે પોકાર ।। ૧ ।। કિયાં ગયાં મારાં કુટુંબી, કિયાં ગઈ મૃગાનેણી નાર ।। કિયાં ગયા ભાઈ ભગિની, કિયાં ગયો પુત્ર પરિવાર ।। ૨ ।। કિયાં ગયું ધામ ધરતી, કિયાં ગયાં અન્ન ધન માલ ।। આ સમે કામ કોયે ન આવે, મારા જોઈ આવા હાલ ।। ૩ ।। એમ કહી કહી કર ઘસે, રુવે ભૂખ્યો તરશ્યો તેહ ।। માથે ભય જમરાણનો, તેણે થરથર ધ્રૂજે દેહ ।। ૪ ।। જેને અર્થે અતિ ઘણો, કરતો અધર્મ આઠું જામ ।। તે તો ત્યાંનાં ત્યાં રહ્યાં, મારે કોઈ ન આવ્યાં કામ ।। ૫ ।। માત તાત ભાઈ ભગિની, સુત કલત્રને કાજ ।। કર્યા કર્મ વિકર્મ કંઈ, તે ભોગવવાં પડ્યાં આજ ।। ૬ ।। એને અર્થે આયુષ્ય ખોઈ, જોઈ નહિ વિચારી વાત ।। સંબંધીના સુખ કારણે, કર્યાં કપટ દગા ઘાત ।। ૭ ।। નીચ માણસની સંગત્યે, કર્યાં અઘ અમોઘ અપાર ।। કુશળ રહેવાનું કયાં થકી, ખરી ખાવા રહી માર ।। ૮ ।। ચોપાઈ :- તેને કિંકર કહે છે ભાઈ, એને સંભારે શું થાય આંઈ ।। કર્યાં કર્મ તેં ધર્મને ત્યાગી, મેલી સુખ દુઃખ લીધું માગી ।। ૯ ।। આવ્યું સર્વે મળી તારે સાથે, જે જે કર્યું છે તેં તારે હાથે […] read more

પૂર્વછાયો :- સુણો કથા સહુ શુભમતિ, જીવ નહિ નર ને નાર ।। જે જેવાં કર્તવ્ય કરે, તે ભોગવે આવે પાર ।। ૧ ।। એમ દુઃખ ભોગવતાં, સાડા પાંચ માસ થાય ।। વિચિત્ર નામે પુર છે, તેમાં તે પ્રાણી જાય ।। ૨ ।। વિચિત્ર પેરે વળી વળી, પૂછે પુરના રહેનાર ।। મનુષ્ય દેહ પામી હરામી, તુંને નર ફટકાર ।। ૩ ।। દેવ ઇચ્છે જે દેહને, તે પામ્યો હતો તું પાપિયા ।। એહ દેહે ધર્મ ઉથાપી, અધર્મ અતિશે થાપિયા ।। ૪ ।। ન્યાય મૂકી અન્યાય કીધો, ચાલ્યો મહા અઘ મારગે ।। દુર્મતિ અતિ અંધ થઈ, દીઠું નહિ કાઈ દગે ।। ૫ ।। હદ્ય મેલીને હાલિયો, મૂકી મર્યાદ મહારાજની ।। પરલોકનાં સુખ પરહરી, કરી ખરચી દુઃખ સમાજની ।। ૬ ।। ખોટ્ય મોટી ખાધી ખરી, કહીએ તુંને કયાં લગે ।। મોટા દુઃખ માંહી પડ્યો, આવ્યો જોઈએ આ મારગે ।। ૭ ।। લાગ આપી લજજાવોણા, નીસર પુરથી બા’ર ।। આજ પછી અભાગિયા, આવું કરીશ મા કોઈ વાર ।। ૮ ।। ચોપાઈ :- લઈ લાગ લોહી માંસ તણો, કરે છે અતિ હેરાન ઘણો ।। જિયાં તિયાંથી ઊઠે છે ખાવા, ખાઈ ધરાઈ પછી દીધો જાવા ।। ૯ ।। કાઢ્યો બા’રે પડે શિર માર, જેમ લોહને ઘડે લુહાર ।। આવી મૂરછા પડિયો ભોમ, થયો બેશુદ્ધ ન રહી ફોમ […] read more

પૂર્વછાયો :- સંકટ કહ્યાં સોળે શહેરનાં, સંક્ષેપે કરી મેં મુખ ।। પણ લખ્યાથી છે લાખઘણું, ભાઈ દંડતણું ત્યાં દુઃખ ।। ૧ ।। સાચા સદ્ગુરુ સંતનો, અંગે લાગ્યો નહિ ઉપદેશ ।। પાપે પૂરણ પાપિયો, લિયે સુખ કયાંથી લવલેશ ।। ૨ ।। એમ જમદૂતે જોરે કરી, પંથ કરાવિયો બહુપેર ।। વર્ષ વીત્યું એક વાટમાં, ત્યારે પોં’ચ્યો સંયમિની શહેર ।। ૩ ।। શોભા સંયમિની શહેરની, વળી અતિ ઘણી છે અનુપ ।। તેહ જ પાપી પ્રાણીને, દેખતાં થાયે દુઃખરૂપ ।। ૪ ।। ચોપાઈ :- પુણ્યવાન હોય કોઈ પ્રાણી, દેખે સંયમિની શોભાખાણી ।। તેહ પુર તણું પરિમાણ, કહું સુણજો સહુ સુજાણ ।। ૫ ।। શત જોજન લંબાઈ લૈયે, પહોળી પણ સો જોજન કૈ’યે ।। કિલ્લો કનકનો તિયાં રાજે, શોભે ચાર સુંદર દરવાજે ।। ૬ ।। એક સોનાનો બીજો રૂપાનો, ત્રીજો દ્વાર તાંબાનો છે માનો ।। ચોથો લોઢાનો દરવાજો લૈયે, દ્વાર ચાર એ પુરીનાં કૈ’યે ।। ૭ ।। તિયાં જેનાં જેવાં કર્મ હોય, તેવે દ્વારે જાય જીવ સોય ।। ઉત્તર દ્વાર અનુપમ અતિ, તિયાં પુણ્યવાન કરે ગતિ ।। ૮ ।। જિયાં રાજમાર્ગ ચૌટા શેરી, બહુ શોભાયે શોભે ઘણેરી ।। મેડી મો’લ હવેલિયો શોભે, જોઈ પુષ્પ ઝાડ મન લોભે ।। ૯ ।। મીઠી વાણીએ કરે પંખી રવ, શોભે ભૂમિ ત્યાં બહુ વૈભવ ।। ધ્વજા પતાકા ત્યાં બહુ […] read more

પૂર્વછાયો :- પછી પ્રાણી પોકારીને, કહે સુણો ધર્મ નિદાન ।। અધર્મ આવો કાં કરો, કાંરે કોયે ન સાંભળો કાન ।। ૧ ।। જે દીથી તન મેં ત્યાગિયું, તે દીથી મારો જ માર ।। અંગોઅંગ ભાંગી ગયાં, તોય હજી ન આવ્યો પાર ।। ૨ ।। ધર્મ નામ શીદ ધારિયું, જયારે દયા નહિ દિલમાંય ।। મુજ જેવા કંગાલ પર, નથી કરુણા જો કાંય ।। ૩ ।। મેં જાણ્યું મન માહરે, ગુહ્ના બક્ષશે ધર્મરાય ।। ત્યાં તો સામું કોપ કરી, મુને નાખ્યો મહાદુઃખ માંય ।। ૪ ।। એવું સુણી રાય બોલિયા, તું સાંભળ્ય પાપી વાત ।। જમદંડને તેં જૂઠા જાણી, ઘણી ઘણી કરતો ઘાત ।। ૫ ।। કહ્યું શાસ્ત્ર સંતે મળી, સુણી તે ન માન્યું મન ।। આજ મનાવે છે અમને, જેને છે હરિનું વચન ।। ૬ ।। સાચા સંતથી સુણ્યું નહિ, સત્યશાસ્ત્રનું તે સાર ।। નિજ દોષ નથી દેખતો, કરે છે બીજાને ગુનેગાર ।। ૭ ।। હવે લઈ જાઓ જમદૂત એને, આપું છું આગન્યા એહ ।। અઠ્ઠાવીશ જે નરક છે, હવે ભોગવે મર તેહ ।। ૮ ।। એમ રાયે આજ્ઞા કરી, તે ધરી જમદૂતે ચિત્ત ।। કઠણ છે કૂપ નરકના, મહા ભયંકાર ભયભીત ।। ૯ ।। તે જુકતે કરી કહું જૂજવાં, કહુ નરકનાં જે નામ ।। જેહ પાપે પડે નરકમાં, પાપી પુરુષ […] read more

પૂર્વછાયો :- હરિજનદ્રોહી વિપ્રવિરોધી, ગુરુદેવનો ગુનેગાર ।। એવો જે અભાગિયો, તે પડ્યો નરક મોઝાર ।। ૧ ।। જે જેવાં કર્મ કરે, ભાઈ તેને જ તેવો દંડ ।। પછી પાપ તપાસી નાખિયો, કાળસૂત્ર નરકને કુંડ ।। ૨ ।। પિતા વિપ્ર વેદ દ્રોહી, પશુ વેંધી કરે જે પાપ ।। તેહ પાપે કાળસૂત્રમાં, પાપી પામે છે સંતાપ ।। ૩ ।। તે કુંડ ઊંડો ભૂંડો ઘણો, એને ઉપમા કેની દઈયે ।। પાપી પ્રાણીને પીડવા, સર્વે દુઃખનો સિંધુ કહિયે ।। ૪ ।। દશ હજાર જોજન ફરતો, તાંબાવરણો છે તેહ ।। ઉપર હેઠે અગ્ન અર્કે, અતિશય તપાવ્યો એહ ।। ૫ ।। ચોપાઈ :- ભૂખ પ્યાસ પીડે ત્યાં અપાર, બળે દેહ અંતર ને બા’ર ।। માર્યા પશુ શરીરના વાળ, તેને લેખે કિંકર તતકાળ ।। ૬ ।। એટલાં હજાર વર્ષ સુધી, મારે છે એ નરકમાં રુંધી ।। સુવે બેસે લોટે ઊભો થાય, ધોડે પડે ગોટિકલાં ખાય ।। ૭ ।। તડફડે ફડફડે ઘણું, આવ્યું પાપ કરેલ આપણું ।। લીધો ઘેરી વેરી વશ થયો, મારો મારો કહે દુઃખ દિયો ।। ૮ ।। શું વિચારી રહ્યા છો મનમાં, કરો પ્રહાર અતિ એના તનમાં ।। પછી તેમ જ દિયે છે દુઃખ, પામે પીડા પ્રભુનો વિમુખ ।। ૯ ।। એવી રીતે વીતે કંઈ દન, પછી નાંખ્યો અસિપત્ર વન ।। અસિ જેવી બેઉ કોરે […] read more

પૂર્વછાયો :- એહ નરકથી નીસર્યો, બહુ વરસ રહી બા’ર ।। ત્યાર પછી દુઃખ પામશે, તે કહું કરી વિસ્તાર ।। ૧ ।। વજ્રકંટક શાલ્મલી, નામે નરક નિદાન ।। જેહ પાપે પાપી પડે, કહું સૌ સુણો દઈ કાન ।। ૨ ।। પાપી પરત્રિય પશુ આદિ, કરે કામવશ પ્રસંગ ।। એહ પાપે પરલોકમાં, પામે તે દુઃખ અભંગ ।। ૩ ।। સ્પર્શના જો સુખ સારુ, કર્યો ધર્મનો તે લોપ ।। તેની ઉપર દૂત જમના, કરે છે અતિશય કોપ ।। ૪ ।। સમું કહેતાં વસમું, સમજતો નર સોય ।। વજ્રકંટકે વસિયો, જયાં સા’ય ન કરે કોય ।। ૫ ।। વજ્ર સરીખે કાંટે કહિયે, શાલ્મલીનાં ઝાડ ।। તેહ ઉપર નાખી તાણે, પાડે ત્યાં રાડોરાડ ।। ૬ ।। દેતાં દંડ જમદૂત હારે, ત્યારે જ આવે અંત ।। ચાલતો વહીવટ વિપત્તિનો, સત્ય માનજયો બુદ્ધિવંત ।। ૭ ।। એમ પ્રાણી ભોગવે, નિત્ય પ્રત્યે દુઃખ અનંત ।। ત્યાંથી પડે વૈતરણીએ, ભાઈ કહું તેનું વરતંત ।। ૮ ।। ચોપાઈ :- આલોકે નૃપ નૃપના જન રે, સતકુળમાં થયા ઉત્પન્ન રે ।। પણ ધર્મ મર્યાદાને ભાંગી રે, વર્તે અધર્મે નર અભાગી રે ।। ૯ ।। એવા રાજા ને રાજાના ભૃત્ય રે, પડે વૈતરણીએ પામી મૃત્ય રે ।। જેમાં વિષ્ટા મૂત્ર પરુ લોઈ રે, કેશ નખ અસ્થિ મેદ સોઈ રે ।।૧૦।। માંસ ત્વચાએ ભરી […] read more