પૂર્વછાયો:-
લીલા શ્રીહરિની નિરખવા, સતસંગીનો આવે સમાજ; 1
જીવોખાચર ગઢપુર થકી, ત્યારે આવિયા દર્શન કાજ.
ચોપાઈ:-
સાથે પુત્રી છે અમૂલાંબાઇ, બીજી અમરબાઇ ગણાઇ; 2
મુળુખાચર આવિયા સાથ, નેહે નિરખિયા નટવર નાથ.
ખાસી રીતે તળાવ ખોદાય, સહુ ત્યાં મળી દર્શને જાય; 3
ભૂખ્યા થાય જનો તેને કાજ, કરે એવું શ્રીજીમહારાજ.
આગલે દિવસ સંધ્યાકાળે, બાજરો ડોઢ કળશી પલાળે; 4
બીજે દિવસ બપોરને ટાણે, કામ ચાલતું હોય ત્યાં આણે.
પ્રભુ પોષ ભરી ભરી દેય, સહુને તે પહોંચી રહેય; 5
જયારે આવ્યું સજીવન નીર, નાહ્યા તે વિષે શામશરીર.
પ્રેમથી પ્રભુયે જળ પીધું, ચરણામૃત સૌ જને લીધું; 6
ત્રણ માસ લગી તેહ ઠામ, રાખ્યું ખોદ્યાનું ચાલતું કામ.
વળી તેહ તળાવ મોઝાર, દિશા પશ્ચિમમાં તેહ ઠાર; 7
પૂર્વ પશ્ચિમ કુંડ કરાવ્યા, રામ ને ભીમ કુંડ ઠરાવ્યા.
તેમાં નાહ્યા મોટા મોટા સંત, ઘણી વાર નાહ્યા ભગવંત;8
તેથી તીર્થ મોટું એહ આજ, કોણમાત્ર તે પુષ્કરરાજ.
સર્વ તીરથ વસે ત્યાં કણે, ગંગા ગોમતીને કોણ ગણે; 9
પાણી પુષ્કળ ત્યાં થયું જયારે, વિષ્ણુયાગ આરંભિયો ત્યારે.
શ્રૌત સ્માર્ત ક્રિયા જાણકાર, ત્યાં તો તેડાવ્યા વિપ્ર અપાર; 10
પૂર્ત્તકર્મ તળાવનું કર્યું, પછી યજ્ઞનું કામ આદર્યું.
ઘણા વિપ્ર વરૂણીમાં વર્યા, પાઠ વિષ્ણુસહસ્રના કર્યા; 11
નિત્ય બ્રાહ્મણ ભોજન થાય, તે તો ગણતાં નહીં જ ગણાય.
દિશા પશ્ચિમે સરોવર પાળે, ચોકા ચાળીશ કીધા તે કાળે; 12
સવા માસ સુધી તેહ ઠાર, જમ્યા વિપ્ર હજારો હજાર.
મોટો મંડપ કુંડ કરાવ્યો, પૂરણાહુતિનો દિન આવ્યો; 13
કર્યો હોમ ભલો એહ કાળે, ઘૃત હોમ્યું ઘણું પરનાળે.
વિષ્ણુયાગ પૂરો એમ કર્યો, અતિરુદ્ર પછીથી આદર્યો; 14
એક અવસરે જમવાને ટાણે, ઘૃત ખૂટી પડ્યું તે ઠેકાણે.
પ્રભુ અશ્વે થઇ અસવાર, વિચર્યા ઘૃત લેવા તે વાર; 15
તલબાવળાં છે ત્યાંથી પાસ, ગયા ત્યાં સુધી શ્રીઅવિનાશ.
ઘીનાં કુલ્લાનું ચોકિયું ગાડું, આડે રસ્તે જતું હતું આડું; 16
હરિ તે તો હંકાવીને લાવ્યા, ઘીનાં કુલ્લાં તે ખાલી કરાવ્યા.
પછી ગાડું તે કઇ દશે ગયું, તે તો કોઇની નજરે ન થયું; 17
સૌને અચરજ ઉપજયું અમાપ, જાણ્યો પ્રૌઢ પ્રભુનો પ્રતાપ.
એવાં ઐશ્વર્ય અપરમપાર, પ્રભુ દેખાડે વારમવાર; 18
અતિરુદ્ર કર્યો એવી રીતે, અક્ષરાધીશ અક્ષરાતીતે.
દીધાં દ્વિજને નાનાવિધિ દાન, જેજેકાર કર્યો ભગવાન; 19
વળી આશ્ચર્યની એક વાત, સુણો ભૂપ અભેસિંહ ભ્રાત.
જેકુંવર એક ઉંઝાની બાઇ, તે તો એક જ શિંઘોડું ખાઇ;20
નિત્યનિત્ય કરે ઉપવાસ, એમ વીતિ ગયા ઘણા માસ.
પ્રતિદિવસ દાણા મણ દળે, લોટ સંઘના લોકને મળે; 21
એવો ભકિતમાં તેહનો ભાવ, કામ કરવાનો અંગે ઉત્સાવ.
ઉત્સાહ વિષે:- ઉપજાતિવૃત્ત:-
ઉત્સાહથી કામ ઘણું કરાય, આલસ્ય એમાં જરિયે ન થાય;22
ઉત્સાહવાળો જન હોય જેહ, ક્ષુધા તૃષાને ન ગણે જ તેહ.
જો માનવી નિર્બળ હોય અંગે, બળિષ્ઠ થૈ કામ કરે ઉમંગે; 23
જોરાવરે જે ન કરી શકાય, તે કામ ઉત્સાહ થકી કરાય.
ઉત્સાહથી જે રણમાં ચડે છે, માથું પડે તો ધડ ત્યાં લડે છે; 24
સતી કરે પાવકમાં પ્રવેશ, ઉત્સાહથી કષ્ટ ગણે ન લેશ.
કષ્ટે કરી જે જન મૂડી જોડે, ન પ્રાણ જાતાં પણ પાઇ તોડે; 25
ઉત્સાહ એનાં ઉર માંહિ આવે, તો દ્રવ્ય તે એક દિને ઉડાવે.
ઉત્સાહથી જાય ઉપાડી ભાર, ઉત્સાહથી જાય સમુદ્ર પાર; 26
ઉત્સાહ જો અંતરમાં ન હોય, કરી શકે કામ કશું ન કોય.
ઉત્સાહવાળું મન હોય જેવું, તેના થકી કામ કરાય તેવું; 27
જે કામ ઉત્સાહ વિના કરાય, તે વેઠિયું કામ નજીવું થાય.
એકાદશીનો ઉપવાસ હોય, સંતો કરે કામ તળાવ તોય;28
ઉત્સાહ જેના મનમાં અમાપ, ગણે ન વૃષ્ટિ તન ટાઢ તાપ.
મહાપ્રભુનો મહિમા વિચારે, તે પ્રાપ્તિ જો જીવ અમૂલ્ય ધારે; 29
ઉત્સાહ તેના ઉરમાં ન માય, તેના થકી શું ન કરી શકાય.
ચોપાઈ:-
કરે ઉત્સાહથી સહુ કામ, રાજી થાય જોઇ ઘનશામ; 30
પંચમી ત્યાં વસંતની આવી, ભકિતનંદનને મન ભાવી.
મણ ઝાઝા ગુલાલ મંગાવ્યો, રંગ વિવિધ પ્રકાર રચાવ્યો; 31
પ્રભુ સંતને હરિજન સંગે, રમ્યા રંગે ઉમંગથી અંગે.
એમ ઉત્સવ અદભુત કર્યો, તે તો ધ્યાનમાં મુનિજને ધર્યો; 32
સમૈયા પછી શ્રીહરિરાય, સંઘ સર્વને કીધા વિદાય.
પણ વાત તો એવી વિસ્તરી, દુર્ગપુરમાં પધારશે હરિ; 33
ફુલડોળ ઉત્સવ તહાં કરશે, અતિ અદભુત લીલા આદરશે.
માટે દૂરદેશી જન જેહ, રહ્યા શ્રીહરિની સાથે તેહ; 34
ગામ બોટાદના દઢ ધીર, સાખે ખાચરનામ હમીર.
ભગોદોશી ને સોમલો ભકત, જેનાં મન હરિચરણ આસકત; 35
સૌયે વિનતિ કરી શિર નામી, આવો બોટાદમાં બહુનામી.
દીનબંધુ દયા દિલ ધરો, અમારાં ઘર પાવન કરો; 36
એવી વિનતિ સુણીને તે ઠામ, ગિરિધર ગયા બોટાદ ગામ.
ભકત હમીરને દરબાર, ઉતર્યા જૈ જગત આધાર; 37
વશ્યા બે દિન ત્યાં પ્રભુ વાસ, દિલે રાજી થયા સહુ દાસ.
કારિયાણીયે પાછા પધાર્યા, ત્યાંના ભકતોના હરખ વધાર્યા; 38
માઘકૃષ્ણ એકાદશી આવી, ભૂપ અભયે ત્યાં વિનતિ સુણાવી.
પંચમી તો વસંતની ગઇ, પ્રભુ આજ એકાદશી થઇ; 39
ચાલો ગઢપુર શ્રીગિરિધારી, કરો પૂરણ આશા અમારી.
સુણી બોલ્યા શ્રીજીમહારાજ, ચાલો આવશું આજ ને આજ; 40
માંચાખાચરની રજા લૈને, ત્યાંથી ચાલિયા તૈયાર થૈને.
માંચોખાચર આવ્યા વળાવા, મનવૃતિ પ્રભુમાં ઠરાવા; 41
સોમલો તથા ખાચર સુરો, જેનો પ્રેમ પ્રભુ વિષે પૂરો.
કારિયાણીને સીમાડે આવ્યા, માંચા ભકતને પાછા વળાવ્યા; 42
સોમ સુરને કહે ઘનશામ, તમે જાઓજી તમારે ગામ.
ત્યારે તે બોલ્યા જોડીને હાથ, અમને તો રાખો આપ સાથ; 43
જુદા તમ થકી નહી રહેવાય, પળ એક તે જુગ જેવી જાય.
વાત શી કહીયે મુખે ઘણી, તમે જાણો છો અંતર તણી; 44
એવું સાંભળીને મુનિનાથે, રાખ્યા તેઓને પોતાની સાથે.
અભેખાચર સહ પરિવાર, જીવોખાચર પણ ધરી પ્યાર; 45
ચાલ્યા શ્રીઘનશામને સંગ, તેના મનમાં છે મોટો ઉમંગ.
બીજા પણ મહારાજના મિત્ર, ઘણા ક્ષત્રિ છે પરમ પવિત્ર; 46
વર્ણી મુખ્ય છે મુકુંદાનંદ, મુકતાનંદ પ્રમુખ મુનિવૃંદ.
મયારામ ભટાદિ ગૃહસ્થ, શ્રીજી સંગ ચાલે થઇ સ્વસ્થ; 47
પ્રભુ આવ્યા દુરગપુર પાસ, થઇ પુરમાં તે વાત પ્રકાશ.
ભોકોખાચર જીવાખાચરના, રામોખાચર મુળૂખાચરના; 48
પ્રભુ ભકિતમાં તે અનુરાગ્યા, નગરી શણગારવા લાગ્યા.
ઘેલો ધાધલ ને નાંગમાલે, શણગાર્યુ શહેર તે કાળે; 49
છંટકાવિયા રસ્તા વળાવી, બાંધ્યા તોરણો દરવાજે આવી.
વાવટા પચરંગી ચડાવ્યા, ચારુ ચૌટા ને ચોક શોભાવ્યા; 50
પ્રભુ આવવાની જાણી પેર, ઘણો હરખ વધ્યો ઘેર ઘેર.
શ્રીજી સાથે હતો સંઘ જેહ, કેવું દેખે દુરગપુર તેહ; 51
ગામથી દિશા દક્ષિણમાંય, વહે ઉન્મત્તગંગા તે ત્યાંય.
તેનાં નીર પ્રવાહનો ઘોષ, સુણતાં થઇયે નિરદોષ; 52
તેનું નીર કદાપિ ન ખૂટે, બારે માસ પ્રવાહ ન તૂટે.
દિશા ઉત્તરમાં બહુ બાગ, એની શોભા તો દિસે અથાગ;53
આંબા આંબલિયો ને અનાર, પુષ્પજાતિ તણો નહીં પાર.
ખૂબ છે નાળિયેરી ખજૂરી, કદળી પણ પેખિયે પૂરી; 54
આસોપાલવ વૃક્ષ અનેક, દિસે સરસ તે એકથી એક.
કોકિલા બોલે મધુરા બોલ, કરે પક્ષીનાં વૃંદ કલ્લોલ; 55
કળા પૂરી કળાધર નાચે, જાણે શ્રીહરિને જોઇ રાચે.
કુવા વાવ્ય શોભે તેહ સ્થાન, પાણી મીઠાં પીયૂષ સમાન;56
તેહ નીરનું જે કરે પાન, બહુ થાય તે તો બળવાન.
સુણો રુડા અભેસિંહ રાજ, રાધાવાવ્ય છે જે સ્થળ આજ; 57
સારો બાગ હતો તેહ ઠામ, આવી ઊતર્યા ત્યાં ઘનશામ.
નેણે નિરખવા ધર્મકુમાર, પુરના જન ઉલટ્યા અપાર; 58
તેણે નીરખીને હરખે છે સર્વ, જાણે આવ્યું અનુપમ પર્વ.
કરી નિત્યક્રિયા પરમેશે, પેંડા બરફી મંગાવ્યાં નરેશે; 59
ભાવ જોઇ જમ્યા ભગવાન, પછી આરોગિયા બીડિપાન.
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત:-
પરમપુરુષ અક્ષરાધિનાથ, નરતનુ ધારી અનેક મુકતસાથ; 60
પ્રભુ ગઢપુર તે સ્વયં પધાર્યા, જનમન મોદ અનેકધા વધાર્યા.
ઈતિ શ્રીવિહારીલાલજીઆચાર્યર્વિરચિતે હરિલીલામૃતે પંચમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે શ્રીકારિયાણીપુરાત્ દુર્ગપુરઆગમનનામા અષ્ટાવિંશતિતમો વિશ્રામઃ ।।28।।
