પૂર્વછાયો :-
પછી પાપી જીવને, ઘેરી રહ્યા હતા ઘટમાંય ।।
કાયામાંથી કાઢવા, કર્યો યમકિંકરે ઉપાય ।। ૧ ।।
સઉ કિંકર થઈ સાબદા, વીંટી વળ્યા તે વાર ।।
અતિ, દિયે મૂઢમતિને માર ।। ૨ ।।
જોઈ ભૂંડાઈ જીવની, નથી આવતી યમને મે’ર ।।
રૂંધ્યો ભૂંડી રીતશું, પીડવા બહુ પે’ર ।। ૩ ।।
જન્મ ધરી જે જે કર્યાં, પાપી જીવે જે પાપ ।।
તે તે સંભારી સરવે, કર્યો યમદૂતે સંતાપ ।। ૪ ।।
રાગ :- ધન્યાશ્રી ‘જન્મ્યા ત્યાંથી જરૂર જાણો’ એ ઢાળ.
બાળ જોબનમાં જે જે કર્યાં’તાં, વૃદ્ધપણામાં વળીજી ।।
કર્યાં કરાવ્યાં પાપ જે પોતે, તે આવ્યાં છે મળીજી ।। ૫ ।।
સારી ઉમરમાં સુખને અર્થે, કર્મ વિકર્મ જે કીધુંજી ।।
સર્વે મળીને અઘ તે આવ્યું, અંત્યે દુઃખ જ દીધુંજી ।। ૬ ।।
કર્યાં કર્મ કાળાં કંઈ, કુળ કુટુંબને કાજેજી ।।
ભવ આખાની ભૂંડાઈ લીધી, લોકડિયાંની લાજેજી ।। ૭ ।।
કઠણ વેળાએ કામ ન આવી, પડી પોતાને માથેજી ।।
પાપમાં પાંતી કેણે ન લીધી, જે કર્યા’તાં નિજ હાથેજી ।। ૮ ।।
બેખબરને ખબર તેની, પડી નહિ લગારજી ।।
ભૂંડે હાલે ભોંયે સુવાર્યો, તોયે ના’વ્યો વિચારજી ।। ૯ ।।
ત્યાર પછી જે પાસળ હતાં, જમનાં જૂથ અપારજી ।।
સર્વે આવી અંગે વળગ્યાં, કે’તાં ન આવે પારજી ।।૧૦।।
ઘેરી લીધો ઘાંઘો કીધો, દીધો બહુ મારજી ।।
અચાનક આવી વીંટ્યો, ગાફલ નર ગમારજી ।।૧૧।।
મારો મારો શું વિચારો, ખૂની આવ્યો હાથજી ।।
દયા રખે આણો દલમાં, એમ બોલે જમ સાથજી ।।૧૨।।
કઠણ વાણી બોલે તાણી, આણી વચન વાંકાંજી ।।
કાનપડિયા થયા ઉજડિયા, ફૂટી પડિયા ફાંકાંજી ।।૧૩।।
કોયક ક્રૂર બોલે મુખથી, જાણ્યું ગજર્યો મેઘજી ।।
પડી અંગ જાયે ને થયું અંધારું, તાંણી કરમાં તેગજી ।।૧૪।।
કૈક આંખ્ય દેખાડે એવી, જેવી પડતી વીજજી ।।
કરડે દાંત ને થાય કડાકા, તીખા લાગે તેજજી ।।૧૫।।
કાઢી જીભ દેખાડે ડરાવે, સામુ જોયું ન જાયજી ।।
રોકયાં દ્વાર દશે જમે જયારે, ભાગી કેમ જવાયજી ।।૧૬।।
આકુળ વ્યાકુળ થઈ આકળો, દિયે અંગમાં દોટુંજી ।।
જીયાં જુવે ત્યાં જમને દેખે, પામે મહાદુઃખ મોટુંજી ।।૧૭।।
ઘણે વાઘે વાનર ઘેર્યો, કરે જેમ કિલકારજી ।।
હાકા-બાકા ચડ્યો હિલોળે, કરે બહુ પોકારજી ।।૧૮।।
દુઃખનો દરિયો સભર ભરિયો, પડિયો તેમાં પ્રાણીજી ।।
પેટ ભરી જે પાપ કર્યા’તાં, જમદુઃખ જૂઠાં જાણીજી ।।૧૯।।
તે તો સર્વે સાચું થયું, ગયું સુખ સમૂળુંજી ।।
હાં હાં કરતાં જનમ હાર્યો, આવ્યું દુઃખ અણતોળ્યુંજી ।।૨૦।।
જમને દૂતે ઝાલ્યો ગળે, તેણે ડચકાં ભરેજી ।।
મે’ર ન આવે મારે ઘણું, કાઢો કાઢો કરેજી ।।૨૧।।
રગ મારગ રોકી તે વારે, બંધ પવન લઈ કીધોજી ।।
સૂક્ષ્મ રૂપ ધરી શોધીને, પળમાં પકડી લીધોજી ।।૨૨।।
મારી મુદગર ગાઢા ગરજી, બાંધ્યો બેઉ હાથેજી ।।
પાયે ઝંજિરા સાંકળ સારી, મારી લીધો સાથેજી ।।૨૩।।
મૂષો જેમ માર્જારે ઝાલ્યો, મછલી ઝાલી બકેજી ।।
તેતરને જેમ બાજે ઝાલ્યો, એમ ઝાલ્યો અચાનકેજી ।।૨૪।।
મનોરથ રહ્યા મનમાં, અધુરા આદરિયાજી ।।
જમને દૂતે લીધો જોરે, રહ્યા મનસૂબા ધરિયાજી ।।૨૫।।
બહુ બફોયો અતિ અસોયો, કીધો ભૂંડે હાલેજી ।।
કાયામાંથી કાઢ્યા સારુ, એવાં દુઃખ આલેજી ।।૨૬।।
પૂઠ્ય દ્વારેથી કાઢ્યો પછી, અંગથી અળગો કીધોજી ।।
જીવ કાયાને થયો જુવારો, મારી મો’રે લીધોજી ।।૨૭।।
જેમ દડે પડે બહુ ડાંગુ, ચોંકે ચારે કોરજી ।।
એમ મારતા મહાપાપીને, ચાલ્યા જમરા ઘોરજી ।।૨૮।।
જમપુરીમાં જઈ પોં’ચાડ્યો, માનો મુહૂર્ત માંઈજી ।।
પાપ પુણ્ય પૂછી પ્રાણીનાં, વળતા લાવ્યા આંઈજી ।।૨૯।।
કર્મ વિકર્મ કર્યાં જે સારુ, તેનું જોવા હેતજી ।।
દ્વાદશ દિન સુધી દેખવા, પાપી થયો પ્રેતજી ।।૩૦।।
પ્રેતના દેહને પામી હરામી, દેખે છે દુર્મતિજી ।।
કમાણી તો કામ ન આવી, થઈ છે ભૂંડી ગતિજી ।।૩૧।।
ત્યાર પછી જે તન પડ્યું’તું, દીઠું ખાલી જોતાંજી ।।
કુટુંબ મળી કુતોહલ કીધો, રહે નહિ છાનાં રોતાંજી ।।૩૨।।
માત તાત ભાઈ ને ભગિની, રુવે સુત ને નારીજી ।।
ઊઠે દાઝ્ય એને અંતરમાં, સ્વારથ આપ સંભારીજી ।।૩૩।।
કુળ કુટુંબ કૂડું કૂડું, રુવે માને ન્યા’લજી ।।
ઘર ખેતર શેઢા સીમે, મોટું મટ્યું સાલજી ।।૩૪।।
ઘરની નારી ઘર સંભારી, રુવે આઠું જામજી ।।
ગોલાની પેઠે આ ઘરનું, કોણ કરશે કામજી ।।૩૫।।
સંસારનું સુખડું સર્વે, જોતાં કરી ગયો ઝેરજી ।।
ઓઢ્યા પે’ર્યાનું ઊતરિયું, કરિયે કઈ પેરજી ।।૩૬।।
લટ ત્રટ ત્રોડી કંકણ ફોડી, જોડી આજ વિખંડીજી ।।
એવાતણ ઊતરિયું મારું, હું સુવાગણ્ય રંડીજી ।।૩૭।।
ભૂ પર લોટે હૈયું કૂટે, છૂટે કેશે નારીજી ।।
રહી ભૂખ અંતરમાં મોટી, ભોગ તણી તે ભારીજી ।।૩૮।।
કાગારોળ કાને સુણી, આવી બીજી બાઈયુંજી ।।
વિવાહથી વા’લેરું લાગે, પારકું ત્રધાયુંજી ।।૩૯।।
ઘેરઘેરથી ઘેરે વળીને, મળી મંડળી બાંધીજી ।।
ગાણા સરખું રોણું રુવે, સર્વે રાગ જ સાંધીજી ।।૪૦।।
ચલતી ચાલ્ય ચોકારો લઈને, ત્રોડે સરખું તાનજી ।।
લડાવી લટકાં શું કરે, રોયા માંઈ ગાનજી ।।૪૧।।
એક નારી કહે છે એને, જમનાં તેડાં નો’યજી ।।
બીજી કહે મ બોલ્ય બાઈ, હોયે હોયે હોયજી ।।૪૨।।
કૂટી પીટી કાઢ્યો બા’રો, ઠોકી ઠાલે હાથેજી ।।
પાપ પુણ્ય જે કીધાં પ્રાણી, તે તો ચાલ્યાં સાથેજી ।।૪૩।।
લઈ કાષ્ઠ લગાડી દીધો, કાં તો ભૂમાં દાટ્યોજી ।।
જોજયો રે જે પાસળ હો તે, સરવાળે શું ખાટ્યોજી ।।૪૪।।
ગામ ગરાસ ઘર હવેલી, પડ્યાં રહ્યાં પછવાડેજી ।।
માલ ખજીના ખાવા જાણ્યું, નો’તું કોઈ દા’ડેજી ।।૪૫।।
ળી ઝાળી ટાળી કાયા, સૌ કોઈ આવ્યાં ઘેરજી ।।
ઉતારીને મેલ્યો મનથી, કોઈ ન પૂછે પેરજી ।।૪૬।।
ઠાલો આવ્યો ને ભૂલો ગયો, વાયો ને વગૂતોજી ।।
જોજયો રે કમાણી કીધી, જમને ગાડે જૂતોજી ।।૪૭।।
બાર દિવસ એ બેઠાં જોયું, જે જે કીધું કેડેજી ।।
લાળ મવાળે થૂંકે બળખે, મુખ ભરાણું સેડેજી ।।૪૮।।
ઘર ચૌટા મસાણમાંહી, દિન દ્વાદશ રહ્યોજી ।।
તર્ત તિયાંથી દન તેરમેં, જમની સાથે ગયોજી ।।૪૯।।
ચડીચોટે લીધો દોટે, જમને દૂતે જોરેજી ।।
ત્યારે પાડે રાડ્યો કાળી, બહુ દુઃખે બકોરેજી ।।૫૦।।
કાયર રોદન કરે કુબુદ્ધિ, કોઈ ન સુણે કાનેજી ।।
સગાં સંબંધી સૌનો ટળિયો, પડિયો જમને પાનેજી ।।૫૧।।
કિંકર કરે પડિયો પાપી, કરે કોણ સહાયજી ।।
નિષ્કુળાનંદ કે’ નાથ ભજયા વિના, નહિ અવર ઉપાયજી ।।૫૨।।
પૂર્વછાયો :-
ઉપાય નથી આ જીવને, પ્રભુ ભજયા વિના કોઈ પેર ।।
જન્મ મર્ણનું જોખમ માથેથી, મટે નહિ જમવેર ।।૫૩।।
ઘડિયે ઘડિયે ઘટે આવરદા, આયુષ્ય ઓછું થાય ।।
એહ દુઃખને મટાડવા, કરવો સહુને ઉપાય ।।૫૪।।
એવું દુઃખ જે તે આવવા, વળી નથી કાંયે વાર ।।
નથી ઉધારો એહનો, તન મૂકતાં છે તૈયાર ।।૫૫।।
મળ્યું સુખ જાશે મટી, આવશે ઊલટી દુઃખ ।।
માટે ગાફલતા મેલીને, શ્રીહરિ સમરવા મુખ ।।૫૬।।
જાવું જોઈશે જમપુરીએ, જીવ જાણી લેજયો જરૂર ।।
નિમિષ નિમિષે નિકટ આવે, દેખી લે નથી એહ દૂર ।।૫૭।।
