પૂર્વછાયો :-
જોબનમાં જે જે કર્યુ, તેની કહું હવે વાત ।।
દામ વામને કારણે, ઘણી ઘણી શીખ્યો ઘાત ।। ૧ ।।
પ્રીત બાંધી પતની સંગે, અને અંગે કરે અધર્મ ।।
સાચા સંતની શીખ ન માને, અને કરે તે ખોટા કર્મ ।। ૨ ।।
ચોપાઈ :-
કરે કર્મ અતિ ઘણાં ખોટાં, જેણે થાશે તે બંધન મોટાં ।।
ચોરે ધન ને હરે છે નારી, થયો મદ્યમાંસનો આહારી ।। ૩ ।।
મારે જીવ આવે નહિ મે’ર, બાંધી અધર્મધ્વજા તે ઘર ।।
બોલે ખોટું ને નાખે છે આળ, નિરબળ કંગાલનો કાળ ।। ૪ ।।
વાઢે વનને મૂકે છે આગ્ય, કીધો ધર્મ સુધર્મનો ત્યાગ ।।
શીખ્યો છળબળ કળ ભૂંડી, અતિ અંતરે મમતા છે ઊંડી ।। ૫ ।।
સહુથી સરસ થવાનું છે સઈ, તેને અર્થે કરે પાપ કંઈ ।।
રાત દિવસ ઘડે બહું ઘાટ, મનસુબો મોટું થાવા માટ ।। ૬ ।।
ઇચ્છે વસ્ત્ર આભૂષણ અંગે, રાચી રહ્યો તનસુખ રંગે ।।
મરડે મૂછને પાઘ સંભાળે, લઈ દર્પણ મુખ નિહાળે ।। ૭ ।।
ચાલે જોબનમાં મદમાતો, દેખી ધન કુટુંબ ફુલાતો ।।
જોઈ છબી છોગલાંની છાંય, તેને મગન રહે મનમાંય ।। ૮ ।।
બરોબર બેસતાં બનાવી, પે’રે લૂગડાં લજિત લાવી ।।
પાઘે પેચ પોતિયે પાટલી, પાડે ભાવે કરી અતિ ભલી ।। ૯ ।।
બણીઠણી બેસે ચોરે ચોકે, જાણે લોક મને અવલોકે ।।
ચાલે છકમાં દેખાડે છાતી, બીજી ભૂંડાઈ કહી નથી જાતી ।।૧૦।।
જુવે પનઘટે જઈ પરનારી, અતિ હીણો હલકાઈ ભારી ।।
નાખે નજર પરનારી પર, પાપીને નહિ પ્રભુનો ડર ।।૧૧।।
સૂંઘે કાખ શીખ્યો સનકારા, થાય વિકળ દેખી પરદારા ।।
કામી હરામીશું હેત રાખે, ભૂલ્યે નામ હરિનું ન ભાખે ।।૧૨।।
મરડ ઠરડમાં રહે મલકાતો, ઘણું જોબન ને મદમાતો ।।
રાત દિવસ રહે રડવડતો, દામ વામ અરથે આથડતો ।।૧૩।।
જેમ હડકાયું શ્વાન દિયે દોટું, તેમ રઝળે કરવા કામ ખોટું ।।
જેમ આથડે ઓખરિયું ઢોર, તેમ આથડે દૈવનો ચોર ।।૧૪।।
ભાંડ ભવાઈ પાતર્યો જોવા, થાય તૈયાર ત્યાં ધન ખોવા ।।
હોકા ભાંગ્ય ગાંજા ને અફીણ, થયો બંધાણી બુદ્ધિનો હીણ ।।૧૫।।
હરિજન સાથે નહિ હેત, ચોરી અવૈરીમાં ચોટ્યું ચિત્ત ।।
ફાટી નજરે ફરતો ફરે, પગ પાપ મારગમાં ભરે ।।૧૬।।
ચાલે ઠાઉકો થઈ ઠીકાઠીક, જેને નથી બગડ્યાની બીક ।।
લોકમાંઈ કાંઈક ગણાણો, મૂરખ મનુષ્યમાંય મનાણો ।।૧૭।।
લઈ લોક કુટુંબનો ભાર, કરે પાપ ન કરે વિચાર ।।
અઘ મગનો થયો અધ્યારું, જાણે પાપની રીતિ હજારું ।।૧૮।।
દંભ પાખંડમાં નર પૂરો, સર્વે કર્મ વિકર્મમાં શૂરો ।।
કરે કર્મ ન જુવે તપાસી, શીખ્યો ઠગ ઠગાઈને હાંસી ।।૧૯।।
નિત્ય પાપ કરે નર નવાં, રાચ્યો આપને સુખ પોષવા ।।
એમ કરતાં તે મળી છે નારી, ત્યારે સર્વેને મેલ્યાં વિસારી ।।૨૦।।
કેનાં માબાપ ભગિની ભાઈ, નહિ સુંદરી સમ સુખદાઈ ।।
કેનો કાકો મામો માશી ફોઈ, થયા વેરી નારીમુખ જોઈ ।।૨૧।।
કેનું કુળ કુટુંબ ગોત્ર ગામ, મળી નારી સૌ થયાં નકામ ।।
રાત દિવસ રાચ્યો રામારંગે, ગયું જોબન જુવતિ સંગે ।।૨૨।।
ધરે નિત્ય નારીનું તે ધ્યાન, જેમ કરકે સરાયે શ્વાન ।।
નખશિખા ચિંતવે છે નારી, પામ્યો ભામાઉપાસના ભારી ।।૨૩।।
એશું હળી મળી રહ્યો હેવાન, લાગ્યું તરુણી સંઘાથે તાન ।।
અરસપરસ રહે એકમેક, ગયો ઉરથી ઊઠી વિવેક ।।૨૪।।
નરનારી કરે એમ ક્રિળા, જેમ કર્કે કાગ થાય ભેળા ।।
કરે મોજ મલકાય વળી, જેમ વિષ્ટા ગીંગાને તે મળી ।।૨૫।।
રાતદિવસ રામારંગે રાચ્યો, જેમ માદણે મહિષો માચ્યો ।।
કરે અંગના કાજે કુકર્મ, લોપી વેદવિધિના તે ધર્મ ।।૨૬।।
જાણે કેમ રાજી રહે રમણી, રાખે સૌથી તે બરદાશ બમણી ।।
હાજીહાજી કરે જોડી હાથ, વર્તે વનિતા આગે અનાથ ।।૨૭।।
રાજી દેખે રમણીનું મુખ, ત્યારે વરતે શાંતિ ને સુખ ।।
એને અર્થે કરે કંઈ કર્મ, તેમાં ન જુવે ધર્મ અધર્મ ।।૨૮।।
આપ સ્વારથ સરે લગાર, તેમાં પરને પીડે અપાર ।।
કરે પાપ ન જુવે વિચારી, એમ ગયો તે જોબન હારી ।।૨૯।।
એમ કરતાં અર્ભકાં આવ્યાં, મંદ મૂરખને મન ભાવ્યાં ।।
બાંધી બાળ સંગે નર પ્રીતિ, એહ કારણે કરે અનીતિ ।।૩૦।।
લાગે પ્રાણ થકી અતિ પ્યારાં, નર ન મેલે નિમિષ ન્યારાં ।।
બોલે તોતળું તેહની સાથે, તેડે ભીડે ને ચઢાવે માથે ।।૩૧।।
એમ કરતાં સુખી દુઃખી થાયે, ત્યારે ભૂવાને પૂછવા જાયે ।।
ભૂવો કહે વળગી છે ભૂતડી, આપું આખ્યા તું રાખ્ય આખડી ।।૩૨।।
ખાજયે ખપ્પરમાં ઊભો અન્ન, તો નથી તારા સુતને વિઘન ।।
માની મૂરખે સાબિત કીધું, મેલી થાળીને ઠીકરું લીધું ।।૩૩।।
વણ ગુને ગુનેગાર થયો, ખાવા ટાણે પણ ઊભો રહ્યો ।।
એવો બહુ થાય છે બેહાલ, તોય મનમાં માને નિહાલ ।।૩૪।।
ઝાઝી જતને જાળવે બાળ, પળે પળે કરે પ્રતિપાળ ।।
ન મેલે નજર થકી ન્યારાં, લાગે પ્રાણ થકી અતિ પ્યારાં ।।૩૫।।
અર્ધ ઘડી જો અળગાં જાય, કરે કલ્પના બહુ મનમાંય ।।
નાનાં બાળને બહુ વિઘન, તેની કરવી જોઈએ જતન ।।૩૬।।
એમ નર નારી કરે વાત, થયો મોટો માંડ્યો ઉતપાત ।।
ફોડે ગોળા ને ભાંગે છે ઘડા, સામો રહી મારે છાતીમાં દડા ।।૩૭।।
કરે નિત્ય નવી અતિ આળ્યો, વળી ઘણી ઘણી દિયે ગાળ્યો ।।
તે તો સરવે સાંખીને રહે, પણ એનો અભાવ ન લહે ।।૩૮।।
તાણે મૂછને પાડે પાઘડી, તોય માને મને ધન્ય ઘડી ।।
કરે સનો જે જે સુણે દેખે, મળ્યા અમળ્યાનું નવ પેખે ।।૩૯।।
એમ સારો દી કરે સંતાપ, તોય રાખે હેત માઈ બાપ ।।
એવાં થયાં પાંચ છો છોકરાં, વીત્યા જનમનાં વેરી તે ખરાં ।।૪૦।।
પાળી પોષીને તે પરણાવે, એમ કરતાં બૂઢાપણ આવે ।।
બૂઢાપણમાં બગડી વાત, થયાં નેણ વેણ ક્ષીણ ગાત ।।૪૧।।
ખસી ડગળી ને થયા ડૂલ, તોય મેલે ન મનથી ફૂલ ।।
જાણે મારું કહ્યું માને સહુ, એવો દલમાં ડોડ છે બહુ ।।૪૨।।
ન માને ઘર પરના રતિ, તોય હરિ ન ભજે કુમતિ ।।
જાણે આપું શિખામણ સાર, ચાલે એના ઘરનો વ્યવહાર ।।૪૩।।
સર્વે અંગ તો શિથિલ થયાં, કરવા જેવાં તો કોઈ ન રહ્યાં ।।
ત્યારે વાધી લવરી લોલતા, લવલવ કરે છે બોલતાં ।।૪૪।।
આ જો અલોધ સરખું છૈયું, તે તો મારું માને નહિ કૈયું ।।
દૈયે નહિ ભિક્ષુકને દાણો, એ તો સર્વે ધૂતારા છે જાણો ।।૪૫।।
કો’ને ધર્મ કીધે તે શું હોઈ, સુખ દુઃખ આવ્યું કોણ જોઈ ।।
જાણો જૂઠું છે પુણ્ય ને પાપ, સર્વે જાણો વાણીનો વિલાપ ।।૪૬।।
આ જો ગાયનો ગોધો સમારો, તો થાય બળદિયો સારો ।।
દુઃખ દિયે ઉંદરડા દાડી, કહીએ કેટલું પાળો બિલાડી ।।૪૭।।
ખાટ ગોદડે ચાંચડ ખાય, મારો માંકડ તો સુખ થાય ।।
જુવા બગાં ને જૂ જે કે’વાય, તેને મારતાં પાપ ન થાય ।।૪૮।।
જન્મ ધરી કર્યું પોતે જેહ, પાપી આપે શિખામણ એહ ।।
નિત્ય શીખવે પાપની વાત, આપે કરે કરાવે છે ઘાત ।।૪૯।।
પણ ન જોયું મને વિચારી, અંતે શી ગતિ થાશે જો મારી ।।
એમ ખોઈ ખૂની અવતાર, જાવા તૈયાર થયો જમદ્વાર ।।૫૦।।
જે જે ભેળું લીધું એણે ભાતું, તે તે મુખે કહ્યું નથી જાતું ।।
એવા પાપી સુખ કયાંથી લહે, સત્ય નિષ્કુળાનંદ એમ કહે ।।૫૧।।
