દોહા :-
લંબોદરે હું લાગું લળી, પાર્વતીતનુ પાય ।।
શુદ્ધ બુદ્ધિ દિયો શ્યામ વીર, શંકરસુત હો સહાય ।। ૧ ।।
ગણપતિ ગણપતિ ગાઈએ, અવગુણ મટે અનેક ।।
ગુણ વિન ગોવિંદ ના રિઝે, છિજે ન અવગુણ છેક ।। ૨ ।।
ગુણ પૂજાવે સબે જકતમાં, ગુણ બઢાવત માન ।।
જયામેં જેતો ગુણ રહે, તાહિ તેતો સન્માન ।। ૩ ।।
ગુણ અવગુણ દો ગૂંથકે, કહું કથા પ્રબંધ ।।
ઓર ગુણમેં આયી ગયે, ગુણાતીત હે ગોવિંદ ।। ૪ ।।
અવગુણકું આદર નહિ, શુભ ગુણકું સન્માન ।।
દોય વિધ એહ દેખહું, જાનત હે સબ જાન ।। ૫ ।।
દેવ દાનવ માનવ મુનિ, સબ હે ગુણકે રાજ ।।
અવગુણકું સૂઝત નહિ, રીત રંક યહ રાજ ।। ૬ ।।
સબવિધ દેખ્યા શોધકે, તિનુહું લોકકે તાન ।।
કહિયે અબ કહો કોનકું, ગુણગ્રાહક ભગવાન ।। ૭ ।।
આકાશગુણ વર્ણન :-
એક અવલ ગુણ આકાશકે, શૂન્ય સોઈ શબ્દ વિભાગ ।।
શુક કોયલ મેના સખી, ઘૂડ ગર્દભ કુક્કર કાગ ।। ૮ ।।
એસી વાણી જાણી એકકી, કોય ન સુનત કાન ।।
એક સુનત બહુ ભાવશું, તોરત તાહીસું તાન ।। ૯ ।।
એક શબ્દ ગુણગાન હે, એક શબ્દ સોઈ ગાર ।।
ગાન મિલાવત મોંજકું, ગાર મિલાવત માર ।।૧૦।।
એક નર અશુદ્ધ બોલહી, એક વિચારત વેદ ।।
પ્રસિદ્ધ ગુણ દોઈ પેખિયે, ભયો ગિરામાંહી ભેદ ।।૧૧।।
જાકી જેસી હે બોલની, તાપર તે તો હેત ।।
કોકિલા કયા દેત હે, અરુ કાક ઉલું કયા લેત ।।૧૨।।
શુભ ગુણસે સુખ ઊપજે, અવગુણ દુઃખ અનેક ।।
દોય વિધ દેખે દિલમેં, તો રહે ન સંશય રેખ ।।૧૩।।
વાયુગુણ વર્ણન :-
અબ સુનોહો રીત સમીરકી, વહત હે વિધ દોહ ।।
એક શીતળ અંગ કરે, એક લગાવ હે લોહ ।।૧૪।।
અરુ એક ઉડાવત અભ્રકું, અરુ એક મિલાવત મેઘ ।।
પવન ગુણ એહ પેખિયે, વહત દોનુંહુ વેઘ ।।૧૫।।
એક આનંદ અંગ આપ હી, અરુ એક દેવત હે દુઃખ ।।H
જેસો હી ગુણ જયામેં રહ્યો, તેસો કહે સબ મુખ ।।૧૬।।
તેજગુણ વર્ણન :-
અરુ અગ્ન અગ્ન એક હે, દેખતાહિ ગુણ દોય ।।
એકસે દુઃખ અતિ ઊપજે, અરુ એકસે સુખ હોય ।।૧૭।।
એક અગ્ન પચાવત અન્નકું, અરુ એક લગાવત લા’ય ।।
દુઃખ સુખ દોયિક દેખિયે, એહ દોનું ગુન સબ ગાય ।।૧૮।।
એક ધૂમર ઘર ધુંધવે, અરુ એક કરત ઉજાસ ।।
વોહિ ન ભાવત અંતરે, વોહિસે હોત હુલાસ ।।૧૯।।
શુભ ગુણ વિન જન સુખકો, દલહિ ન કીજે દોડ ।।
પેખી ગુણ નિજ પિંડકો, અરુ પીછે કરના કોડ ।।૨૦।।
જળગુણ વર્ણન :-
નીરખો ગુણ જન નીરકો, અરુ વાહિમેં દો વિધ ।।
મીઠો ખારો માનિયે, પીને માંહિ પ્રસિદ્ધ ।।૨૧।।
એક જળ અનુપમ જાહ્નવી, અરુ એક અશુચિ કુંડ ।।
વાં નહાવત સબ નેહશું, વાંહિ ન પરસે પંડ ।।૨૨।।
એક નીર મહીસેં નિપને, ઇક્ષુ લીમે અરુ આક ।।
વાંહી ન ભખે ભાવકર, વાંહી પાવે કરી પાક ।।૨૩।।
અરુ વાંહિ મિલે વિન તોલમેં, ઓહિ તોલાવત તોલ ।।
જા મહી જેતો ગુન હે, તાકોહિ તેત્તો મોલ ।।૨૪।।
એક પાત પેખો આકકો, એક નિર્ખત નાગરવેલ્ય ।।
વાંહિ ખાવત ખાંતકર, વાકું મુખ નહિ મેલ્ય ।।૨૫।।
એક ફૂલ અવલ આવળકો, એક ચંપક ફૂલ ગુલાબ ।।
મિલત ઓહી તો મૂલ્યશે, હૈ એહિ વિન હિસાબ ।।૨૬।।
એક ફળ ઇન્દ્રામણ આકકો, એક ફલ અવલ હે આમ ।।
આક ન ભખે કૌ ભૂલ્યસે, હોય આમકી હૈયે હામ ।।૨૭।।
આક ન આવત આમ સમ, દેખહું દિલ વિચાર ।।
એક તોલે કયું આવહિ, સો ઊન્ન સોનકો તાર ।।૨૮।।
સુનહિ દેખી સુખ ઓરકો, હિયે ન કીજિયે હામ ।।
હોડ નહિ મુષ હંસકી, સમ અજા ગજ શ્યામ ।।૨૯।।
ભમર ગીંગા અરુ ભિન્ન હે, ભિન્ન અરુ બક મરાળ ।।
પક્ષી એક નહિ પેખિયે, હે વિધવિધ ગુન વિશાળ ।।૩૦।।
ગુન વિના તો ગનતી કહાં, હોઈ હે તાકી હલકાય ।।
વાહિકી સોચ ન કીજિયે, સમઝ રહેના મનમાંય ।।૩૧।।
પૃથ્વીગુણ વર્ણન :-
એક પૃથિવી ગુન પ્રસિદ્ધ હે, અરુ જુદી વાકી જાત ।।
મિલે નહિ સરખે મૂલ્યસે, સમઝ એહ ધાતુ સાત ।।૩૨।।
પુરટ અરુ પિત્તલ પીત હે, મિલત ન એકહિ મૂલ્ય ।।
શ્વેત કલી રજત સહિ, ભાખે ન સમ કોય ભૂલ્ય ।।૩૩।।
એક અવનિસે ઊપજે, તરુવર ભાર અઢાર ।।
સબકે ગુન સરખે નહિ, વિધવિધ કરો વિચાર ।।૩૪।।
અરુ ભાજન હે સબ ભૂમિકે, કરતા એક કુલાલ ।।
જામેં હી જેત્તો ગુન હે, તામેં હિ તેતો હી માલ ।।૩૫।।
એક પટમેં બો’ત પટંતરો, અરુ વાહિમે વિભાગ ।।
કયાં ચોસાઈ ઝરવાળિયાં, કયાંહાં પટુ પાહાંમરી પાગ ।।૩૬।।
અરુ જામે ગુન જેહિ જાનહિ, તાકિ કરત જતન ।।
પથ્થર પારસ દો પેખકે, રાખે હિ રીત રતન ।।૩૭।।
એસી વિધ અનેક ગુન, પેખે હિ નાવત પાર ।।
દેખી હિ ગુન અરુ દોષકું, કાહા કાઢના હે સાર ।।૩૮।।
અરુ અબ કેનેકી ઇતની, સુનહો સંત સુજાન ।।
જાતે હિ રીઝે જગપતિ, ધન્ય ધન્ય ગિરા એહ ગાન ।।૩૯।।
વાયુ વહત બહુવિધકે, સપ્તદ્વીપ અરુ નવ ખંડ ।।
ધન્ય ધન્ય સોહી સમીરકું, જેહિ પરસે હરિકે પંડ ।।૪૦।।
અરુ અનળ હે બહુ વિધકે, મેહેતાબ મસાલા દીપ ।।
ધન્ય ધન્ય ઓહી અનળકું, જોહિ જરત શ્યામ સમીપ ।।૪૧।।
વારિ હે વિધવિધ બહુ, સર સરિતા ભરે કૂપ ।।
જાકું પિયે પરસે હરિ, ઓહી હે નીર અનુપ ।।૪૨।।
અરુ પૃથ્વી હે બહુ પેરકી, શ્વેત શ્યામ અરુ રકત પીત ।।
ધન્ય ધન્ય ઓહી ધરાકું, જેહી હરિ કરી અંકિત ।।૪૩।।
અરુ ભુવન હે બહુ ભાતકે, ત્રાટિ માટીરુ ચિરાબંધ ।।
ધન્ય ધન્ય એહિ ધામકું, જામહિ રહે ગોવિંદ ।।૪૪।।
અરુ ભોજન હે બહુભાતકે, લેહ્ય ચોશ્ય ભક્ષ્ય અરુ ભોજય ।।
ધન્ય ધન્ય એહિ અન્નકું, જેહિ જમત મોહન મોજ ।।૪૫।।
અરુ વાસન હે બહુવિધકે, કંચન કાંસા પીતળ રૂપ ।।
ભાગ્ય બડે એહ ભાજનકે, જામહિ જમે જગભૂપ ।।૪૬।।
અબખોરા કટોરા કળસિયા, અરુ ભરે નિર્મળ નીર ।।
પુણ્ય બડે એહ પાત્રકે, જયાસે જળ પીવે બળવીર ।।૪૭।।
લે લવીંગ સોપારી એલચી, અરુ કાથા ચુના પાન ।।
ધન્ય ધન્ય એહ મુખવાસકું, ભાવે ભખે ભગવાન ।।૪૮।।
પયર્ંક હે બહુ પેરકી, ખાટ પાટ અરુ પલંગ ।।
ધન્ય ધન્ય સોહી સેજકું, જયાં સોવતહે શ્રીરંગ ।।૪૯।।
સુંદર સેજ સમારી સુમને, બિછોના અવલ બિછાય ।।
ધન્ય ધન્ય હે સોહી જનકું, જેહિ તલાંસત હે પાય ।।૫૦।।
સૂઈ ઉઠત જબ સેજસે, અરુ આળસ મોડી અંગ ।।
લઈ લોટા મુખ ધોયકે, સબ પે’રે બસન સોરંગ ।।૫૧।।
વસન સુંદર બહુવિધકે, સોહે સોરંગી સુરવાળ ।।
જામા પે’રે જરિયાનકે, ચળકત બાંકી ચાલ ।।૫૨।।
અરુ કમરે બાંધે કસિકે, દોપટે શાલ દુશાલ ।।
શોભત સુંદર શિર ઉપરે, શુભ સોનેરી સુફાલ ।।૫૩।।
વસ્ત્ર હે બહુ વિધવિધકે, ગિનત પરત નહિ પાર ।।
ધન્ય ધન્ય પટ સોહી પેખીએ, જેહિ પે’રે પ્રાણઆધાર ।।૫૪।।
રંગરંગ હે બહુ રીતકે, નીલ પીત શ્વેત અરુ લાલ ।।
કસુંબા કિયે કયા કહું, હે વાકે ભાગ્ય વિશાલ ।।૫૫।।
કૈ કેશર કસુંબી રંગકે, રંગે હે વસન અમોલ ।।
જાકું પે’રે જગપતિ, તાહિ ન આવત તોલ ।।૫૬।।
સુવર્ણ રૂપા કોય સમ નહિ, ભયે હે જાકે ભૂષણ ।।
ધન્ય ધન્ય સોએ ધાતુકું, પે’રે હે પ્રાણજીવન ।।૫૭।।
વેઢ વીંટી કરમુદ્રિકા, પોંચી અંગુઠી પાણ ।।
બાજુ કાજુ કનકકડાં, ધન્ય પે’રે શ્યામ સુજાણ ।।૫૮।।
કનક કુંડળ દો કાનમેં, ત્યાંહાં તંગલ તોરા તાર ।।
સુવર્ણ મુગટ શિર ઉપરે, ધન્ય ધન્ય ધરે મોરાર ।।૫૯।।
કનકકી માળા કંઠમેં, કટિદોરો કિયે કંચન ।।
પાયે પંજનિયાં પેખકે, જોઈ મોહિત હે જન ।।૬૦।।
ધન્ય ધન્ય એહી ધાતુકું, પે’રે હે પુરુષોત્તમ ।।
અવર ભૂષન અનેક હે, સો નાવત વાકે સમ ।।૬૧।।
વસન ભૂષણ વિધવિધકે, પે’રે હે પ્રાણઆધાર ।।
ચઢે વાહન હરિ ચોંપશું, અશ્વ ભયે અસવાર ।।૬૨।।
ગજહુકી તો ગનતી નહિ, હે કદલી વનમેં ક્રોડ ।।
જાપર બેઠે જગપતિ, હોય ન વાકી કોઉ હોડ ।।૬૩।।
વાજ હે બહુ વિધકે, હેઉ વાકી જાત અનેક ।।
હરિ ચઢે જો હય ઉપરે, વાકે સમ નહિ એક ।।૬૪।।
રથ વહેલ અરુ પાલખી, હે શકટ સોય અનુપ ।।
ઓહી વાહન ભાગ્ય વખાનિયે, જયાં બેઠે જદુભૂપ ।।૬૫।।
વિધવિધકે વાહન ઉપરે, ચઢે હે ચતુરા રાય ।।
દેને આયે દરશનકું, વનમાલી સો વનમાંય ।।૬૬।।
બહુ વિધવિધ છાયા વનકી, સો કહેતે નાવત પાર ।।
ધન્ય આંબા એહ આંબલી, જાહાં બેઠત હે મોરાર ।।૬૭।।
સિંહાસન સોય સોયામને, સજે ગાદી તકિયા મેલ ।।
બિછાયે હે વિધવિધકે, આય બેઠે હે અલબેલ ।।૬૮।।
ઓર આસન વિધ અનેક હે, રચી બેઠત રાજા રાણ ।।
તાકે તોલે તેહ નહિ, જયાં બેઠે હે શ્યામ સુજાણ ।।૬૯।।
જુથ જુથ મિલે બહુ જનકે, નિરખત નયણે નાથ ।।
આનંદ આયો અતિ અંગમેં, સબે હી ભયે સનાથ ।।૭૦।।
મનુષ્ય મુલકમેં હી બોત હે, વાકા વાર નહિ પાર ।।
જેહિ નિરખત હે જગદીશકું, ધન્ય ધન્ય તેહી નરનાર ।।૭૧।।
પૂજા વિધવિધ પેરકી, કરત હે કર જોડ ।।
ધન્ય જીવત તેહી જનકો, કરત હે પૂરે કોડ ।।૭૨।।
ચંદન ચરચી લે ચંપાકો, કર કંઠ આરોપત હાર ।।
અગર ધૂપ અરુ આરતી, ઉતારત વારમવાર ।।૭૩।।
અતિ પ્રસાદી બહુ પેરકી, લાવત ભરભર થાળ ।।
હરિજન જમાવત જુકતશું, જમત હે દીનદયાળ ।।૭૪।।
દેત પ્રસાદી હરિદાસકું, હેત કરી હરિ હાથ ।।
જેહિ કણ પ્રસાદી કારણે, અજ શિવ ભયે અનાથ ।।૭૫।।
મિલી મુકતપુરુષકી મંડળી, નિરખત ભરભર નેણ ।।
સનમુખ દેખત શ્રીહરિ, શ્યામ સુંદર સુખદેણ ।।૭૬।।
જોગી વિયોગી હે બહુ જકતમેં, ઉદર ભરત અનેક ।।
મિલે હે જાકું મહાપ્રભુ, તાહિ સમો નહિ એક ।।૭૭।।
ત્યાં હેત કરી પૂછહી, પ્રશ્ન ઉત્તર પ્રસંગ ।।
સંત સુનત હે સબ મિલી, પળપળહિ જામત રંગ ।।૭૮।।
હે સંવાદ બહુ સંસારમેં, બોલત બકબક બોલ ।।
સંત હરિ સંવાદ સમ, તેહિ કયું આવત તોલ ।।૭૯।।
ભટ પંડિત ત્યાં ભેળે ભયે, કરત હે કથા ઉચ્ચાર ।।
સુનત જાકું શ્રીહરિ, ઓરહિ સંત અપાર ।।૮૦।।
પંડિત પાર નહિ પેખિયે, ઠરે હે ઠોરમઠોર ।।
શ્યામ સમીપે જો રહત હે, વાકે સમ નહિ ઓર ।।૮૧।।
સુંદર ફૂલ સોયામણે, હેતે કરત બહુ હાર ।।
પૂજા કરન પગભર ખડે, જોડે કર નરનાર ।।૮૨।।
દિલ દેખી પ્રીતિ દાસકી, હેત કરી હરિ લેત ।।
કોયક પે’રે હરિ કંઠમેં, કોયક વાકું લે દેત ।।૮૩।।
પુષ્પ તો હે બહુ પેરકે, પિખિ જીય પચરંગ ।।
સુમન સોહી સોયામને, જો અરપે હરિકે અંગ ।।૮૪।।
તોરા ગજરા અરુ પોંચિયું, હૈયે હે હાર અમૂલ ।।
દોનું કાને કુસુમ દેખિયે, શોભત સુંદર ફૂલ ।।૮૫।।
ઓર તો પોહપ અનેક હે, કામીકું આવત કામ ।।
પુન્ય બડે ઓહી પોહપકે, પે’રે સુંદર શ્યામ ।।૮૬।।
કુસુમ માળા બહુ કંઠમેં, પે’રે શ્યામ સુવાગ ।।
નિરખત સબ મિલી નાથકું, ગાવત ગુનિજન રાગ ।।૮૭।।
ગાન તાનકી ગનતી નહિ, તોરત બહુવિધ તાન ।।
ધન્ય ધન્ય ઓહી રાગકું, જાહી સુને ભગવાન ।।૮૮।।
વાજિંત્ર હે બહુવિધકે, ઘા વાયે તે ઘસ બોલ ।।
વાજત હે વ્રજરાજ ત્યાંહાં, તાકી નાવત કોય તોલ ।।૮૯।।
જેહ જેહ ગુનહે જેહિમેં, તેહિ તેહિ આવત કામ ।।
અવગુનકી એસી સહી, ના પૂછત કોહુ નામ ।।૯૦।।
એસા ગુન આયો નહિ, જાતે રિઝત રાજ ।।
અબ પડે રહે દરબારમેં, પેટ ભરનકે કાજ ।।૯૧।।
અબ દેખી સુખમય ઓર કો, હૈયે ન કીજિયે હોંશ ।।
એસો ગુન નહિ આપમેં, તો દિજે કિનકું દોષ ।।૯૨।।
જાહી કહું જગદીશકું, તુમહી ભયે ગુણ ભાગ્ય ।।
જેહી ગુનહીન જન હે, ઇનકી બડી અભાગ્ય ।।૯૩।।
અરુ એસી અનાદિ રીત હે, કે ભયી અબ મેરે ભાગ ।।
ભલા જું હોય તો કાહા ભયા, અબ તો કરિયો ત્યાગ ।।૯૪।।
દીનબંધુ દરબાર સુની, મેં આયો હું મહારાજ ।।
અધમ ઉદ્ધારન આપ હો, નાથ ગરીબનિવાજ ।।૯૫।।
મોટી નજર કરી મે’રકી, દેખો હો દીનદયાલ ।।
શ્રી સહજાનંદકે રાજયમેં, કહિક નિર્ભય કંગાલ ।।૯૬।।
ઠાકુર તુમ ઠીક હી કરો, નહિ દુઃખ હે સુખ શિર ।।
મેરા મન અધિરિયા, ધરત નહિ સોય ધીર ।।૯૭।।
અબ અવગુન મેરા આપ, દેખો નહિ જયું દયાળ ।।
અર્ભક કરે અપરાધકે, તૌ બાપ તજત નહિ બાળ ।।૯૮।।
ઉદરમેં અપરાધ અતિ, બહુવિધ કરહી બાળ ।।
માત ન લાવત મનમેં, કરત પ્રીતે પ્રતિપાળ ।।૯૯।।
અબ કૃપાનિધિ ઐસી કરો, કહત હું કરભામ ।।
લહિ બડાઈ આપકી, સુખ દીજિયે અબ શ્યામ ।।૧૦૦।।
સુખસાગર તુમ શ્યામ હો, કૃપાળુ સુખકે કંદ ।।
હો નાથ નિષ્કુળાનંદકે, સુખનિધિ સહજાનંદ ।।૧૦૧।।
ઇતિ શ્રીમદેકાંતિક ધર્મપ્રવર્તક શ્રીસહજાનંદસ્વામિશિષ્ય નિષ્કુળાનંદમુનિ વિરચિતઃ ગુણગ્રાહકઃ સંપૂર્ણઃ ।
