શિષ્ય ઉવાચ :- દોહા :-
શિષ્ય કહે સમજયો સહી, આજ થકી એહ વાત ।।
નેક અતિ નરસું થયું, ઘરને કરી ઉતપાત ।। ૧ ।।
વાઘ વીંછી વ્યાળને, પાળી કરે કોય પુષ્ટ ।।
સુખ સ્વપ્ને આપે નહિ, દુઃખદાયી એહ દુષ્ટ ।। ૨ ।।
ગમ વિના ફાંસીગરનો, વડો કર્યો વિશ્વ્વાસ ।।
ગરીબ થઈ રહી ઘરમાં, નાંખી ગળામાંહી ફાંસ ।। ૩ ।।
જે જે મારાં વેરવી, પાપી પૂરાં પ્રસિદ્ધ ।।
સદ્ગુરુ એ ઓળખાવજો, વેરી સહુ બહુ વિધ ।। ૪ ।।
સદ્ગુરુ કહે શુદ્ધ શિષ્ય તું, ઓળખ્યો મેં અભિપ્રાય ।।
કહેતાં કસર નહિ રહે, જો સમુ તે સમજાય ।। ૫ ।।
અંતર ચોરી અણુ જેટલી, છાની નહિ રહે છેક ।।
દઈશ દેખાડી તુજને, ઓળખાવી એકોએક ।। ૬ ।।
દિગ વાયુ દેખાડિયાં, તેમ જ સમજે સૂર ।।
નેત્ર દ્વારે રૂપને, જોઈ લાવે છે જરૂર ।। ૭ ।।
બાળ યુવા યુવતી, વૃદ્ધ વનિતા જાણ ।।
શ્યામ શ્વેત શરીર શું, પેખી રાખી પરમાણ ।। ૮ ।।
આભૂષણ અનેક વિધ, ઘણે પ્રકારે ઘાટ ।।
કનક રૂપા ત્રાંબા કલી, પીતળ સીસાં પાટ ।।૯।।
વેઢ વીંટી કુંડળ કડાં, હાંસ હૂલર હાર ।।
પોંચી બાજુ બેરખા, કડી વેલ તંગળાકાર ।।૧૦।।
તોરા ઉતરી સાંકળી, સુંદર મોતી શિરપેચ ।।
કંકણ મુદ્રિકા મેખળા, નૂપુર રૂપદલવિચ ।।૧૧।।
કે’તાં પણ કહેવાય નહિ, ઘરેણાં ઘણી જાત ।।
રૂપ આકાર હૃદયે, રહે છે દિન ને રાત ।।૧૨।।
રાળ રૂપૈયા મો’ર મમુદિ, પૈસા બહુ પ્રકાર ।।
એહ સર્વે અંતરે, રહ્યા રૂપ આકાર ।।૧૩।।
એહ આદિ અનેકવિધ, ધાતુ ધનનું રૂપ ।।
આવી વસ્યું અંતરે, સમજયો સુખદ સ્વરૂપ ।।૧૪।।
એક લોહમાં લેખું નહિ, એટલાં રૂપ આકાર ।।
શસ્ત્ર સર્વ શોધી કહું, તો કહેતાં ન આવે પાર ।।૧૫।।
ઠાર લુહાર કૃષીકર, સૈ સંઘાડિયા સોનાર ।।
ઉદ્યમ કરે આયુધ વડે, નાઈ જણસાલી કંસાર ।।૧૬।।
એનાં આયુધ અનેકવિધ, તે વડે ઘડ્યા જે ઘાટ ।।
કહેતાં પણ કહેવાયે નહિ, નથી કહેતા તેહ માટ ।।૧૭।।
ધુબાકો ને ધાર અણી, એહ સંબંધી આયુધ ।।
લડી મરે સહુ લોકમાં, કરે પરસ્પર યુદ્ધ ।।૧૮।।
રોમરોમમાં રમી રહ્યાં, રૂપ એ રગરગ માંય ।।
નખશિખા ખાલી નથી, એ વિના અંતર કાંય ।।૧૯।।
કાષ્ટ તણાં કહું કેટલા, ઘડી કર્યા જે ઘાટ ।।
વા’ણ વહેલ્ય રથ પાલખી, પલંગ પટારા પાટ ।।૨૦।।
ગાડાં ઘાંણી ઘોડિયાં, જોડિયાં સાંતી સોય ।।
ચિચુ ચારટ ચરખા, રેંટ રેંટિયા હોય ।।૨૧।।
મેડી મોહોલ હવેલિયો, તેમાં કર્યા જે રૂપ ।।
એહ ઉતાર્યા અંતરે, સમજી સુખદ સ્વરૂપ ।।૨૨।।
પૃથવીઘાટ બહુ પેખિયે, કર્યા જેહ કુંભાર ।।
નયણે જોઈ નકી કરી, રાખ્યા હૃદય મોઝાર ।।૨૩।।
ગોળા ઘડા ગાગરડિયો, હાંડી ઢંકપાત્ર હજાર ।।
કૂંડા કૂંડી તાવડી, બરણી બતક અપાર ।।૨૪।।
કમંડળ કરવા કોડિયાં, ચપણ ચરૂડા ઈંટ ।।
નાળ શરાવા મોભિયાં, રાખ્યાં ઉર જોઈ મીટ ।।૨૫।।
એમ ઠાર લુહાર સોનારનાં, કંસાર કુંભાર સલાટ ।।
કહ્યા ન જાયે કોયથી, ઘણા ઘડ્યા જે ઘાટ ।।૨૬।।
ઝાડ પા’ડ પાષાણ પૃથવી, પુર શહેર નગર નદી કોટ ।।
લઈ લઈ ભર્યા ભીતરે, રાખી નથી કાંયે ખોટ ।।૨૭।।
નોર ખરી ને ડાબલો, એહ સંબંધી પશુ જાત ।।
રાખ્યાં રૂપ એહ હૃદયે, કહિયે કયાં લગી વાત ।।૨૮।।
નર નારી નપુંસક, મનુષ્ય ત્રણ પ્રકાર ।।
આણી ઉતાર્યા અંતરે, નામ રૂપ આકાર ।।૨૯।।
સિંગ સરાડી પોપટો, એહ સંબંધી જે અન્ન ।।
ઓળખી રાખ્યાં એહને, ઝાઝી કરી જતન ।।૩૦।।
ઘા વા બોલે ઘસરકે, એહ સંબંધી વાજિંત્ર ।।
રૂપ સહિત રૂડી રીતે, એહ રહ્યાં છે અંત્ર ।।૩૧।।
પંચરંગી બહુ પે’રનાં, કાપડ કહું છું કોટ ।।
નેત્રથી ભીતર ભર્યા, રાખી નહિ કાંઈ ખોટ ।।૩૨।।
જે જે રૂપ જગતમાં, દીઠાં સુણ્યાં સોય ।।
એહ રહ્યાં છે અંતરે, નથી તે બા’રુ કોય ।।૩૩।।
વારંવાર શું વર્ણવું, ભર્યું ભૂંડાયે ઘર ।।
કહીકહી કહિયે કેટલું, કાંઈક વિચાર તું કર ।।૩૪।।
અમૂલખ આ મનુષ્યનો, જનમ જાય છે જાણ ।।
ગાફલપણે ઘરમાં, થાય છે મોટી હાણ ।।૩૫।।
તું માને છે તારા મનમાં, ભારે છું હું ભગત ।।
સમજે છે સમજુ આપને, અણસમજુ જાણી જગત ।।૩૬।।
સમજાવે છે તું સહુને, છે અંતરે અંધારું ઘોર ।।
ઉઘાડી જો તું આંખ્યને, ઘેર્યું ઘર ઘણે ચોર ।।૩૭।।
સમજયા વિના કાં સૂઈ રહ્યો, ગયો સર્વે માલ ।।
લીધું લૂંટી લાંઠિયે, દીધા તે ભૂંડા હાલ ।।૩૮।।
સોરઠા:-
ખરી ખાધી તેં ખોટ, શત્રુ મિત્ર સમાન સમજી ।।
કહી કહિયે જો કોટ, ગાફલને ગમ ન હોય રતી ।।૩૯।।
ઇતિ શ્રીહૃદયપ્રકાશમધ્યે સદ્ગુરુશિષ્યસંવાદે સપ્તમઃ પ્રસંગઃ ।।૭।।
