શિષ્ય ઉવાચ :- દોહા :-
શિષ્ય કહે હું શઠમતિ, રતી ન સમજયો રીત ।।
મન બુદ્ધિ માન્યાં માહેરાં તેમ જ માન્યું ચિત્ત ।। ૧ ।।
વેરી તે વા’લાં જાણિયાં, એહ મોટું અજ્ઞાન ।।
ધર થકી ધૂતાપણું, ન કળ્યું મેં નિદાન ।। ૨ ।।
વળી વળી કરજો વારતા, લળી લળી લાગું પાય ।।
મળી મળી માનીશ મહાપ્રભુ, કળી કળી કે’જો કાંય ।। ૩ ।।
સદ્ગુરુ ઉવાચ :-– દોહા :-
સદ્ગુરુ કહે નખશિખા લગી, અંગમાંહિ અહંકાર ।।
અહં-મમત કરી માનિયું, યત્કિંચિત્ કૈ’યે લગાર ।। ૪ ।।
મન સંકલ્પ મો’રે કહ્યા, બુદ્ધિ નિશ્ચયના બહુ ।।
ચિત્તે રાખ્યા ચિંતવી, તે હું ને મારું સહુ ।। ૫ ।।
મારાં માત ને તાત છે, મારાં ભગિની ભાઈ ।।
મારી જાત ને નાત છે, મારા સગાંને સાઈ ।। ૬ ।।
સુત કલત્ર સંબંધી, મારું કુળ કુટુંબ ।।
એને અર્થે આ તને, સહું કષ્ટ વિષમ ।। ૭ ।।
એહ મારાં હું એહનો, તજું નહિ ત્રય કાળ ।।
મમત એહ મેલું નહિ, કરું નિત્યે પ્રતિપાળ ।। ૮ ।।
એને દુઃખે હું દુઃખિયો, એહને સુખે સુખ ।।
એહને જમે હું જમ્યો, એહને ભૂખ્યે ભૂખ ।।૯।।
એ છે મારા આતમા, એહ છે મારું તન ।।
એ છે મારા પ્રાણપ્રિયે, એ છે મારાં જીવન ।।૧૦।।
મારા મિત્ર ગોત્ર, એહ મારો વંશ વધાર ।।
મેલું કેમ એ મમતને, મારા એ આધાર ।।૧૧।।
અન્ન ધન માલ માહેરો, મારા પશુ પરિવાર ।।
કુળ મારું ઊંચુ અતિ, હું કુળનો શણગાર ।।૧૨।।
મારે બાપદાદે બહુ કર્યા, મો’રે મોટાં કામ ।।
તે ઘરનો હું દીકરો, નહિ લજાવું નામ ।।૧૩।।
હું મોટો હું મોવડી, પૂછે સહુ મને વાત ।।
દાસ દાસી માહેરે, કરે સેવા દિન રાત ।।૧૪।।
હુકમ ન ફરે માહેરો, કંપે સર્વે જન ।।
શહેર પુર ગઢ ગામનો, હું છું એક રાજન ।।૧૫।।
મારે તુલ્ય ત્રિલોકમાં, કોણ આવે કહો આજ ।।
જુઓ સર્વે જગતથી, મારી મોટી લાજ ।।૧૬।।
હું જે કરું તે થાય છે, હું કરું તે ન ફરે કામ ।।
હું ચલવું તો ચાલે ખરું, હું છઉં સહુનો શ્યામ ।।૧૭।।
મારું ધાર્યું થાય છે, ન ધાર્યું નવ થાય ।।
બીજો મારી બરાબરી, જુઓ નથી જગમાંય ।।૧૮।।
હું રૂપાળો રૂડો ઘણું, હું ગોરો અંગ અપાર ।।
થોભા કલમા કાતરા, મૂછ મારી વળદાર ।।૧૯।।
પૂર્વ પશ્ચિમ હું ફર્યો, ઉત્તર દક્ષિણાદિ દેશ ।।
દાઢી જટા જોઈ જાણજો, રાખ્યા છે પંચ કેશ ।।૨૦।।
હું હું કરી હાલે ઘણું, અહં મમત અપાર ।।
હું મારું માને સહી, એહ જાણો અહંકાર ।।૨૧।।
હું પુરાણી પંડિત હું, હું ભણ્યો છું વેદ ।।
શાસ્ત્રમાત્ર સર્વેનો, હું જાણું છું ભેદ ।।૨૨।।
જે જે મેં નિર્ણય કર્યો, તેમાં કાઢે કોઈ ખોટ્ય ।।
જાવા ન દેઉં જીતીને, કરું હું કળાઓ કોટ્ય ।।૨૩।।
હું વકતા વાચાળ હું, હું મંડળીનો મેત ।।
મારા મુખની વારતા, સહુ સુણે કરી હેત ।।૨૪।।
હું ગુરુ હું ગરઢો, બીજા સરવે બાળ ।।
મારી બરોબર એ સહુ, આવે નહિ કોઈ કાળ ।।૨૫।।
હું મારું કરી માનિયું, જગમાં યત્કિંચિત ।।
એહ અહંતા રૂપની, શિષ્ય સુણી લે રીત ।।૨૬।।
અહં મમતે રાખ્યાં અતિ, ભરી ભીતર મોઝાર ।।
જે જે પદાર્થ જગતમાં, નામ રૂપ ગુણ આકાર ।।૨૭।।
છલોછલ શરીરમાં, ભર્યા એહ ભરપૂર ।।
કહો હરિ તે કયાં રહે, શિષ્ય સમજ જરૂર ।।૨૮।।
દિન બહુથી દાખડો, તેં આદર્યો છે આપ ।।
પણ કેમ આવે હરિ તિયાં, તારા ઘરમાં પાપ ।।૨૯।।
કાઢ્યાં ન નીસરે કોયથી, એવાં ઘાલ્યાં છે મૂળ ।।
કળે બળે જાય કાઢવા તો, સો સો કરે એ શૂળ ।।૩૦।।
હરિને દોષ દઈશ મા, શ્રી હરિ છે જો તૈયાર ।।
આવી વસે અંતરે, જો હોય નવરું નિરધાર ।।૩૧।।
ગોબરવાડે ઘર ભર્યું, ઉકરડો અતિ ગંધ્ય ।।
એવું અંતર તાહેરું, કેમ રહે હરિ તેહ મધ્ય ।।૩૨।।
સોરઠા:-
અંતર અતિ અશુદ્ધ, વિવિધ ભાતે વિકારે ભર્યું ।।
તિયાં રહે કેમ બુદ્ધ, અતિ શુદ્ધ જે શ્રીહરિ ।।૩૩।।
ઇતિ શ્રીહૃદયપ્રકાશમધ્યે સદ્ગુરુશિષ્યસંવાદે ચતુર્થઃ પ્રસંગઃ ।।૪।।
