શિષ્ય ઉવાચ :- દોહા :-
ત્યારે શિષ્ય કહે સમજયો સહી, જે જે કહી કૃપા કરી વાત ।।
આજ થકી મેં ઓળખ્યાં, ઘરને કરી છે ઘાત ।। ૧ ।।
એહ વિના એવા કોયે, બીજા જે દગાબાજ ।।
કૃપા કરી કે’જો ફરી, ઓળખું એને હું આજ ।। ૨ ।।
સદ્ગુરુ ઉવાચ :- દોહા :-
તૈયે સદ્ગુરુ કહે સાંભળ્ય વળી, બીજી બુદ્ધિ તું જાણ્ય ।।
એહ તારા અંતરમાં, હંમેશ કરે છે હાણ્ય ।। ૩ ।।
જે જે સંકલ્પ મન કરે, તે તે બુદ્ધિ કરે પ્રમાણ ।।
નિઃસંશય નિશ્ચય કરે, ન ફરે તે નિરવાણ ।। ૪ ।।
માત તાત સુત સંબંધી, વળી તે વર્ણાશ્રમ ।।
ઠીક એહ ઠેરાવિયાં, નાત્ય જાત્ય કુળ ધર્મ ।। ૫ ।।
બાળ જોબન વૃદ્ધપણું, નામ રૂપ નિરધાર ।।
નકી તે નિશ્ચય કર્યું, ભર્યું ભીતર મોઝાર ।। ૬ ।।
નર નારી ત્યાગી ગૃહી, વળી જે લીધો વેશ ।।
તેને તેવું મનાવિયું, અંતરમાં અહોનિશ ।। ૭ ।।
પશુ પંખી પન્નગ નગ, વન વેલી જે જે જાત ।।
બુદ્ધિયે બહુ નિશ્ચય કર્યા, વિદેશ દેશ વિલાત ।। ૮ ।।
એકએકમાં અનેક વિધિ, નામ રૂપ ગુણ આકાર ।।
એ સર્વે અંતર આણિયાં, કે’તાં ન આવે પાર ।।૯।।
જે જે જાણી જગતમાં, વસ્તુ વિવિધ પ્રકાર ।।
તે તે દઢાવી અંતરે, ભર્યો તેનો ભંડાર ।।૧૦।।
અવનિ આપ વળી તેજ જે, અનિલ ને આકાશ ।।
પદાર્થ એહ પંચના, કરી ભેળી લઈ કાશ ।।૧૧।।
મણમણનું મનાવિયું, કણકણની કહું વાત ।।
ધણધણનું દઢાવિયું, જણજણની જે જાત ।।૧૨।।
પોત પોતાનું પારખ્યું, જોત્ય જોત્યનું જેહ ।।
રંગરંગના રૂપને, તરત મનાવ્યું તેહ ।।૧૩।।
વાતવાતની વિગતી, જાતજાતનું જેમ ।।
પાતપાતનું પારખ્યું, ઘાતઘાતનું એમ ।।૧૪।।
વણજ વેપાર વે’વાર વ્યાજ, ખત કાગળની ખોંચ ।।
બુદ્ધિમાં બેસી ગઈ, પર પોતાની પોં’ચ ।।૧૫।।
રસરસના રૂપને, જાણે જેમ છે તેમ ।।
ખટરસ ખોળી ખરા કર્યા, ત્યાં હરિ દેખાયે કેમ ।।૧૬।।
સૂતાં ઊઠી સુખના, કરે બુદ્ધિ બહુ વિચાર ।।
આ ખાધે સુખ ઉપજે, આ ખાધે વાધે વિકાર ।।૧૭।।
હોજ હવેલી મેડિયું, મંદિર મો’લ મોલાત ।।
ઘર કોટ બહુ બંગલા, મતિયે મનાવી એ વાત ।।૧૮।।
એવાં અનેક અંતરે, ભર્યા લઈ ભરપૂર ।।
અશુદ્ધ એવું અવલોકીને, હરિ રહે છે દૂર ।।૧૯।।
વળી રાગરાગ હૃદે રહ્યાં, છંદ પ્રબંધની રીત ।।
વર્ણવર્ણ વિગતી ખરી, કાના માત્ર સહિત ।।૨૦।।
શાસ્ત્ર શાસ્ત્ર સર્વનું, શોધી લિયે સાર ।।
આવે મળતું અંગમાં, તે રાખે કરી બહુ પ્યાર ।।૨૧।।
જળજળનું જાણે ઘણું, ફળફળનો બહુ ફેર ।।
ખળખળની ખોજ ખરી, પળપળની બહુ પેર ।।૨૨।।
રાળ રૂપૈયા મો’રમાં, મનાવ્યો છે માલ ।।
કથીર રૂપા કનકમાં, વેરો ન પડે વાલ ।।૨૩।।
માણેક મોતી મણિકણિ, પના પિરોજા હીર ।।
લાલ પ્રવાળાં લસણિયાં, થાપ્યા મતિએ થીર ।।૨૪।।
જડીબુટી જાણે ઘણી, ગરમ વાયુ વાસિત ।।
એહ આદિ બહુ અંતરે, નવેનવાં નિતનિત ।।૨૫।।
મંત્ર જંત્ર મૂઠ્ય ટોનો, નાટક ચેટક ચોટ ।।
ભૈરવ ભૂત ભવાની ભય, કૈ દેવ અદેવ કોટ ।।૨૬।।
જે જે જાણ્યા જગતમાં, તે તે નિશ્ચે કર્યા ઉર ।।
કહો શિષ્ય હરિ કયાં રહે, ભર્યું ભીતર ભરપૂર ।।૨૭।।
કહી કહી કહ્યાં ઘણા, રહી રહી ગયાં અનેક ।।
સહી સહી વાત શોધી કહું, નહીં નહીં ન કે’વાયે નેક ।।૨૮।।
મેં કહ્યા દગા અંગઅંગના, રહી ગયા કઈ રોમરોમ ।।
જથારથ એ જાણવા, છે બુદ્ધિને ફોમ ।।૨૯।।
જેણે જાણી નિશ્ચય કર્યા, ભર્યા ભીતરને માંઈ ।।
ખાલી ઠેકાણું ખોળતાં, રે’વા દીધું નહિ કયાંઈ ।।૩૦।।
શિષ્ય નથી તું સમજતો, તું છું ભોળો ભૂપ ।।
તું ને બોળ્યો તાહેરે, તેનું ન જાણ્યુંરૂપ ।।૩૧।।
સોરઠા:-
સાચી કહું છું એ વાત, સમજે સુખ પામીશ સહી ।।
નહિ તો શત્રુ સાક્ષાત, વાત બગાડશે બહુ કહું ।।૩૨।।
ઇતિ શ્રીહૃદયપ્રકાશમધ્યે સદ્ગુરુશિષ્યસંવાદે દ્વિતીયઃ પ્રસંગઃ ।।૨।।
